Góð týpa Guðmundur Steingrímsson skrifar 19. nóvember 2018 07:00 Hin vikulanga umræða um Banksy listaverkið hans Jóns Gnarr — eða borgarinnar, eftir því hvernig á það er litið — var um margt skemmtileg og athyglisverð. Í upphafi stefndi í að um miðlungsstórt hneykslismál yrði að ræða. Margir voru í þann mund að hlaða í góða statusa á samfélagsmiðlum um spillingu og siðleysi. Símalínur útvarpsþátta voru byrjaðar að hitna. Var ekki maðurinn að draga að sér verðmæti í leyfisleysi? Svona verk er milljónavirði, sögðu spekúlantar. Þá var upplýst að um eftirprentun væri að ræða, en ekki upprunalegt verk. Í raun væri þetta plakat. Við það hætti málið að vera hneykslismál og varð skyndilega að gagnmerkri umræðu um réttritun og málfar. Sitt sýndist hverjum. Á maður að skrifa plakat með k-i eða g-i? K-i, segi ég. En hvað um það. Það sem gerist næst finnst mér vera hið bitastæða í málinu og eitthvað sem má ræða aðeins betur, og rýna í samfélagslegu tilliti. Jón tók týpuna. „Ég ætla að farga þessu verki,“ hrópaði hann. Slípirokkurinn var dreginn fram og verkið eyðilagt í beinni.Blæbrigði vantar Þessi viðbrögð eru frábær. Sjáiði til: Eitt helsta einkenni á samtíma okkar eru hin ofsafengnu hópbrjálæðisköst sem tekin eru á samfélagsmiðlum undir eins og einhver gerir eitthvað sem á einhvern hátt getur talist vafasamt. Eitt hliðarspor og fólk er tekið af lífi innan klukkustundar. Í viku hverri sjáum við dæmi um þetta. Þetta er orðinn fastur liður. Einhver gerir eitthvað rangt og bingó: Game over fyrir hann. Twitter-stormurinn hlífir engum sem lendir í honum. Það er eins og fólki sé skotið upp í loft og gert að lenda einhvers staðar úti í buskanum, án orðspors, án atvinnu, ringlað og með hárið út í loftið. Komið aftur á byrjunarreit. Sumir geta auðvitað sjálfum sér um kennt, en með öðrum getur maður ekki annað en fundið til. Er þetta alltaf nauðsynlegt? Birgitta Haukdal skrifar barnabók og skrifar hjúkrunarkona en ekki hjúkrunarfræðingur. Jú, jú. Auðvitað ekki rétt, en slökum samt aðeins á. Á samfélagsmiðlum vantar blæbrigði. Þar er engin „tja” takki eða „ég veit ekki með þetta“ eða “úps, þetta mætti lagfæra”. Maður er bara hæstánægður, skellihlæjandi, kærleiksríkur, leiður eða reiður. Og ef einhver gerir eitthvað misjafnt, verða margir reiðir eða leiðir með tár í hvarmi. Áhrifamátturinn af því að nokkur hundruð manns á einum klukkutíma verði bálreiðir er gígantískur. Dómur hefur fallið. Þú átt ekki breik.Nýr veruleiki Eða hvað? Hvernig er hægt að bregðast við þúsund reiðiköllum? Sumir auðvitað skammast sín, og það réttilega, og biðjast auðmjúklega afsökunar á gjörðum sínum og lofa betrun. Aðrir þrífast á þessu, eins og sumir leiðtogar þjóðríkja og fagna hverjum stormi. En svo eru aðrir. Fólk sem hafði hugsað sér að grínast smá eða ætlaði með góðu hugarfari að gera eitthvað fallegt og uppbyggilegt en notaði óvart vitlaus hugtök. Eða fékk sér of mikið í glas. Stormurinn gerir engan greinarmun. Hann slátrar bara. Þetta er ekki réttlátt ástand. Það er engin sanngirni fólgin í því að fólk missi lífsviðurværi sitt, vini og orðspor út af einu hliðarspori. Ég held að ákveðið ójafnvægi sé ríkjandi í samfélaginu út af þessu. Hin vikulega aftaka á Facebook er ný af nálinni. Viðbragðið við þessum veruleika er rétt að byrja að þróast.Að öskra á móti Jón steig stórt skref með viðbragði sínu við storminum sem var að byrja gegn honum. Þetta var sem sagt plakat. Engu að síður hefði hann getað farið illa út úr þessu. Jón kaus að öskra á móti. Það er tímamótaöskur. Spurningin blasir við: Getur verið að viðbragð af þessu tagi sé mögulega það sterkasta fyrir fólk í stöðunni, sé vegið að því af reiðiköllum samfélagsmiðlanna? Ætti Birgitta Haukdal kannski núna að segja hátt og snjallt með þjósti að hún skuli „þá bara farga öllum þessum bókum og aldrei skrifa stafkrók aftur“? Ætti Dagur borgarstjóri að rjúka til og eyðileggja Braggann? „Ég rústa honum þá bara,“ gæti hann hrópað í rokinu með höggbor að vopni. Ætti Guðni Th. að taka týpuna og einfaldlega sturta ananas yfir næstu pitsu sem hann pantar, gúffa í sig í beinni útsendingu á Instagram og hrópa milli munnbitanna að hann „skuli þá bara borða þennan fjárans ananas“? Og Theresa May. Hún ætti auðvitað núna að fara í þingið og æpa þar hátt og snjallt að hún ætli þá bara að „brenna þetta bévítans Brexitsamkomulag!“ Í hinu tilfinninga ójafnvægi Twitter-stormanna er líklega margt vitlausara en að mæti ópum með ópi. Að því sögðu vil ég að sjálfsögðu lýsa því yfir að muni þessi afstaða mín skapa almenna reiði á samfélagsmiðlum mun ég vitaskuld eyðileggja tölvuna mína með hjólsög og aldrei skrifa pistil aftur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Steingrímsson Mest lesið Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir Skoðun Þreytt dæmi Fjóla Blandon Skoðun Ríkiseftirlit með öllum börnum Þorlákur Axel Jónsson Skoðun Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt Skoðun „Sýndu mér vini þína og ég sýni þér framtíð þína“ Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Takk, Gísli Marteinn Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun Bönnum hnefaleika alfarið Adolf Ingi Erlingsson Skoðun Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Ekkert mansal á Íslandi í 15 ár? Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir skrifar Skoðun Þreytt dæmi Fjóla Blandon skrifar Skoðun Ríkiseftirlit með öllum börnum Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Viðreisn er tilbúin Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun „Ert þú að leita að okkur?“ Elías Ýmir Larsen skrifar Skoðun Höfum við efni á þessu Stríðsbrölti? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisstofnun Norðurlands tíu ára í dag Jón Helgi Björnsson skrifar Skoðun Lægsta raforkuverð heimila í Evrópu Haukur Ásberg Hilmarsson skrifar Skoðun Hugsum út fyrir rammann til að leysa húsnæðisvandann Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Bönnum hnefaleika alfarið Adolf Ingi Erlingsson skrifar Skoðun Allt sem þú vilt vita um dánaraðstoð Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ekkert mansal á Íslandi í 15 ár? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Hljómar kunnuglega ekki satt? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þú breytir öllu Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Eru sósíaldemokratískir flokkar smátt og smátt að hverfa? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Styðjum mannréttindi - Lærum af sögunni Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Gömul þekking sem fékk ekki athygli þá, en er komin aftur Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Blekkingar og gaslýsingar núverandi forsætisráðherra Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Carbfix – enn og aftur Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Við erum öll á raforkumarkaði Jónas Hlynur Hallgrímsson skrifar Skoðun Af „tapi“ Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mennt er máttur Úlfar Darri Lúthersson skrifar Skoðun Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Banaslysin eru víðar en við sjáum Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hlustum til að skilja Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Já, af hverju þarf Landsbankinn byggingu á besta stað í bænum? Páll Jakob Líndal skrifar Skoðun Myndu H-HH-HHH (hægri) og V-VV-VVV (vinstri) breyta stjórnmálunum? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Aftur fram af hengifluginu? Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kópavogur - Að virða og varðveita eigin sögu Svanhildur Bogadóttir skrifar Sjá meira
Hin vikulanga umræða um Banksy listaverkið hans Jóns Gnarr — eða borgarinnar, eftir því hvernig á það er litið — var um margt skemmtileg og athyglisverð. Í upphafi stefndi í að um miðlungsstórt hneykslismál yrði að ræða. Margir voru í þann mund að hlaða í góða statusa á samfélagsmiðlum um spillingu og siðleysi. Símalínur útvarpsþátta voru byrjaðar að hitna. Var ekki maðurinn að draga að sér verðmæti í leyfisleysi? Svona verk er milljónavirði, sögðu spekúlantar. Þá var upplýst að um eftirprentun væri að ræða, en ekki upprunalegt verk. Í raun væri þetta plakat. Við það hætti málið að vera hneykslismál og varð skyndilega að gagnmerkri umræðu um réttritun og málfar. Sitt sýndist hverjum. Á maður að skrifa plakat með k-i eða g-i? K-i, segi ég. En hvað um það. Það sem gerist næst finnst mér vera hið bitastæða í málinu og eitthvað sem má ræða aðeins betur, og rýna í samfélagslegu tilliti. Jón tók týpuna. „Ég ætla að farga þessu verki,“ hrópaði hann. Slípirokkurinn var dreginn fram og verkið eyðilagt í beinni.Blæbrigði vantar Þessi viðbrögð eru frábær. Sjáiði til: Eitt helsta einkenni á samtíma okkar eru hin ofsafengnu hópbrjálæðisköst sem tekin eru á samfélagsmiðlum undir eins og einhver gerir eitthvað sem á einhvern hátt getur talist vafasamt. Eitt hliðarspor og fólk er tekið af lífi innan klukkustundar. Í viku hverri sjáum við dæmi um þetta. Þetta er orðinn fastur liður. Einhver gerir eitthvað rangt og bingó: Game over fyrir hann. Twitter-stormurinn hlífir engum sem lendir í honum. Það er eins og fólki sé skotið upp í loft og gert að lenda einhvers staðar úti í buskanum, án orðspors, án atvinnu, ringlað og með hárið út í loftið. Komið aftur á byrjunarreit. Sumir geta auðvitað sjálfum sér um kennt, en með öðrum getur maður ekki annað en fundið til. Er þetta alltaf nauðsynlegt? Birgitta Haukdal skrifar barnabók og skrifar hjúkrunarkona en ekki hjúkrunarfræðingur. Jú, jú. Auðvitað ekki rétt, en slökum samt aðeins á. Á samfélagsmiðlum vantar blæbrigði. Þar er engin „tja” takki eða „ég veit ekki með þetta“ eða “úps, þetta mætti lagfæra”. Maður er bara hæstánægður, skellihlæjandi, kærleiksríkur, leiður eða reiður. Og ef einhver gerir eitthvað misjafnt, verða margir reiðir eða leiðir með tár í hvarmi. Áhrifamátturinn af því að nokkur hundruð manns á einum klukkutíma verði bálreiðir er gígantískur. Dómur hefur fallið. Þú átt ekki breik.Nýr veruleiki Eða hvað? Hvernig er hægt að bregðast við þúsund reiðiköllum? Sumir auðvitað skammast sín, og það réttilega, og biðjast auðmjúklega afsökunar á gjörðum sínum og lofa betrun. Aðrir þrífast á þessu, eins og sumir leiðtogar þjóðríkja og fagna hverjum stormi. En svo eru aðrir. Fólk sem hafði hugsað sér að grínast smá eða ætlaði með góðu hugarfari að gera eitthvað fallegt og uppbyggilegt en notaði óvart vitlaus hugtök. Eða fékk sér of mikið í glas. Stormurinn gerir engan greinarmun. Hann slátrar bara. Þetta er ekki réttlátt ástand. Það er engin sanngirni fólgin í því að fólk missi lífsviðurværi sitt, vini og orðspor út af einu hliðarspori. Ég held að ákveðið ójafnvægi sé ríkjandi í samfélaginu út af þessu. Hin vikulega aftaka á Facebook er ný af nálinni. Viðbragðið við þessum veruleika er rétt að byrja að þróast.Að öskra á móti Jón steig stórt skref með viðbragði sínu við storminum sem var að byrja gegn honum. Þetta var sem sagt plakat. Engu að síður hefði hann getað farið illa út úr þessu. Jón kaus að öskra á móti. Það er tímamótaöskur. Spurningin blasir við: Getur verið að viðbragð af þessu tagi sé mögulega það sterkasta fyrir fólk í stöðunni, sé vegið að því af reiðiköllum samfélagsmiðlanna? Ætti Birgitta Haukdal kannski núna að segja hátt og snjallt með þjósti að hún skuli „þá bara farga öllum þessum bókum og aldrei skrifa stafkrók aftur“? Ætti Dagur borgarstjóri að rjúka til og eyðileggja Braggann? „Ég rústa honum þá bara,“ gæti hann hrópað í rokinu með höggbor að vopni. Ætti Guðni Th. að taka týpuna og einfaldlega sturta ananas yfir næstu pitsu sem hann pantar, gúffa í sig í beinni útsendingu á Instagram og hrópa milli munnbitanna að hann „skuli þá bara borða þennan fjárans ananas“? Og Theresa May. Hún ætti auðvitað núna að fara í þingið og æpa þar hátt og snjallt að hún ætli þá bara að „brenna þetta bévítans Brexitsamkomulag!“ Í hinu tilfinninga ójafnvægi Twitter-stormanna er líklega margt vitlausara en að mæti ópum með ópi. Að því sögðu vil ég að sjálfsögðu lýsa því yfir að muni þessi afstaða mín skapa almenna reiði á samfélagsmiðlum mun ég vitaskuld eyðileggja tölvuna mína með hjólsög og aldrei skrifa pistil aftur.
Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir Skoðun
Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir Skoðun
Skoðun Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir Skoðun
Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir Skoðun