Skilnaðarferlið er tæki ofbeldismanna Kristinn Haukur guðnason skrifar 26. nóvember 2019 06:45 Frá Ljósagöngu UN Women í gær sem nú beindist að ofbeldi á vinnustöðum. Fréttablaðið/Sigtryggur Ari Kynjafræðingurinn Jenný Valberg starfar í Kvennaathvarfinu og gerði nýlega rannsókn á heimilisofbeldi. Þar tók hún viðtöl við bæði íslenskar og erlendar konur og ræddi meðal annars reynsluna af skilnaði og sáttameðferð. Þá hefur Jenný einnig persónulega reynslu, en hún gekk í gegnum skilnað eftir ofbeldissamband og þurfti að ganga í gegnum sáttameðferð. Hún segir þolendur í mjög slæmri stöðu þegar kemur að því að skilja, sérstaklega erlendar konur sem hafa hvorki bakland né vitneskju um réttindi sín. „Ofbeldið hættir oft ekki eftir sáttameðferð,“ segir Jenný. „Konur koma oft í viðtöl jafnvel árum eftir skilnað af því að málum er ekki lokið.“ Mikil umræða er um að fella skyldu til sáttameðferðar eftir skilnað niður og átta þingmenn úr fjórum flokkum hafa lagt fram þingsályktunartillögu þess efnis. Þá hefur Ísland einnig skrifað undir Istanbúl-samninginn svokallaða þar sem bann er lagt við slíkri skyldu. Jenný segir að skilnaðarferlið sé notað af ofbeldismönnum, þeir neiti að ganga frá umgengnis-, forræðis- og eignaskiptasamningum. Á meðan er ekki hægt að sækja fjárhagslegan stuðning eins og meðlag, barnabætur og húsaleigubætur. Fordæmi eru fyrir því að þetta hafi gengið í nokkur ár.Jenný Valberg hefur rannsakað heimilisofbeldi og starfar í Kvennaathvarfinu.„Þolendur ofbeldis eru skikkaðir í sáttameðferð á versta tíma, þegar gerandinn er hættulegastur og hann finnur að hann er að missa tökin og gerir allt til að halda þeim,“ segir Jenný. Nefnir hún svokallaða gasljóstrun í því samhengi, áralangt andlegt ofbeldi þar sem gerandi fær þolanda til að efast um eigin skilning og minningar. „Kona sem hefur orðið fyrir ofbeldi er í slæmri stöðu þegar hún kemur inn í herbergið og þarf að mæta gerandanum. Hún þekkir allar hans hreyfingar og augngotur og veit hvað þær þýða. Það er enginn sem passar upp á hana þegar hún gengur út úr herberginu. Því reynir þolandi að segja ekkert í sáttameðferð sem getur ógnað öryggi hennar og barnanna þar sem þarna er verið að reyna að semja um forsjá og umgengni og algengt er að ofbeldismenn noti börnin til að halda ofbeldinu áfram.“ Jenný nefnir að sáttameðferð hefjist þegar enn hefur ekki verið gengið frá fjárskiptum og það hafi áhrif á hegðunina. Hún segir konur reyna að „haga sér vel“ því að mikið sé í húfi fyrir þær og börnin. Oft flýi þær af heimilum, eignir séu skráðar á eiginmenn en skuldir á þær. „Oft eru þetta konur frá Asíu eða Afríkulöndum sem hafa ekkert félagslegt bakland hér. Sumar eru á heimilunum og fá ekki að vinna, eða vinna einhvers staðar en skilja ekki tungumálið. Eiginmaðurinn hefur það vald að mata þær af upplýsingum, oft röngum, eins og að konur af erlendum uppruna fái aldrei að halda börnunum við skilnað,“ segir Jenný. „Þegar þessar konur mæta í sáttameðferð fá þær ekki einu sinni túlk, þar sem sýslumaður þarf ekki að útvega hann, heldur þurfa að greiða fyrir þjónustuna sjálfar. Margar hafa ekki fjárhagslega burði til að gera það. Oft jánka þær öllu og skrifa undir hvað sem er, til að klára málið.“ Annað vandamál er staða þessara kvenna gagnvart Útlendingastofnun, það er konur sem ekki hafa fengið íslenskan ríkisborgararétt. Hægt er að sækja um ríkisborgararétt eftir skilnað ef viðkomandi er með atvinnuleyfi. „En ef kona hefur ekki atvinnuleyfi og getur ekki unnið hangir það á eiginmanninum að skrifa undir að hann hyggist framfleyta henni,“ segir Jenný og setur upp dæmigerða sögu. „Maður fer út, kynnist þar konu, sýnir sínar bestu hliðar og fær traustið frá henni og fjölskyldu hennar. Eftir giftingu flytja þau hingað og þá kemur hin hliðin í ljós.“ Oft séu mennirnir miklu eldri en þær og jafnvel í mikilli áfengisneyslu. Þær reyni að koma upp heimili en ef þær segi eitthvað sem þeim mislíkar sé þeim refsað. Jenný segir að mörg þessi mál upplýsist ekki fyrr en nágranni hringi á lögregluna þar sem konur þekkja ekki rétt sinn. „Lögreglunni finnst þessi mál oft svo erfið því að konan er tvístígandi um hvað hún vill gera. Þær virðast frjósa en þær eru að vega og meta hvernig best sé að tryggja öryggi fyrir sig og börnin sín.“ Birtist í Fréttablaðinu Fjölskyldumál Kynferðisofbeldi Mest lesið Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Innlent Aron Can heill á húfi Innlent Epstein-skjölin og Trump: Eitthvað virðist rotið í Danaveldi Erlent Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Innlent Gylfi Ægisson er látinn Innlent Vínsalar látnir klára vakt eftir andlát í versluninni Innlent Hneig niður vegna flogakasts Innlent Ísraelskur ráðherra kynnir áform um þjóðernishreinsun á Gasa Erlent Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Innlent „Ef þú móðgaðist, þykir mér það leitt“ Innlent Fleiri fréttir „Það nægir ekki ESB að rústa eigin iðnaðarframleiðslu“ Vill bjóða borgarstjóra í vöfflukaffi eftir deilurnar Ósammála Náttúrufræðistofnun og segja veiðar á lunda forsvaranlegar Eldri borgar í Vogum leiddu knattspyrnumenn inn á völlinn ESB leggur til tolla á Ísland: „Þetta er bara tillaga sem er á borðinu“ Uppsagnir sjómanna í Grindavík: „Hvenær er nóg, nóg?“ Vilja innlima Vesturbakkann og deilu um göngustíg lýkur með vöfflum Handtekinn vegna ólöglegs vopnaburðar Bilun í flugstjórn olli um tveggja tíma seinkun Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Keyrt á íslenska stráka á Ólympíuhátíð Ekki þeir sömu og voru handteknir vegna fyrri þjófnaðarins Minni helst á þjóðarmorð Serba á múslimum í Bosníu Hneig niður vegna flogakasts Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Lögreglan leitar tveggja manna Frakkar viðurkenna Palestínu og stjórnarandstaðan á Alþingi mælist illa í nýrri könnun Óánægja með stjórnarandstöðuna eykst hressilega Amgen sver af sér njósnir um starfsfólk Íslenskrar erfðagreiningar Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Hægt nokkuð á virkninni frá því í gærmorgun Aron Can heill á húfi „Sorglega lítið eftir“ þegar sundkappinn var stöðvaður Ljóst að stjórnarandstaðan græddi ekki á „kjarnorkuákvæðinu“ Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Svona vindmyllur vill ráðherra fá samþykktar ofan Gilsfjarðar Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Launaði neitun á gistingu með löðrungi Óvinsældir eftir þinglok og meint leyndarmál frönsku forsetahjónanna Innan við þriðjungur andvígur olíuleit Sjá meira
Kynjafræðingurinn Jenný Valberg starfar í Kvennaathvarfinu og gerði nýlega rannsókn á heimilisofbeldi. Þar tók hún viðtöl við bæði íslenskar og erlendar konur og ræddi meðal annars reynsluna af skilnaði og sáttameðferð. Þá hefur Jenný einnig persónulega reynslu, en hún gekk í gegnum skilnað eftir ofbeldissamband og þurfti að ganga í gegnum sáttameðferð. Hún segir þolendur í mjög slæmri stöðu þegar kemur að því að skilja, sérstaklega erlendar konur sem hafa hvorki bakland né vitneskju um réttindi sín. „Ofbeldið hættir oft ekki eftir sáttameðferð,“ segir Jenný. „Konur koma oft í viðtöl jafnvel árum eftir skilnað af því að málum er ekki lokið.“ Mikil umræða er um að fella skyldu til sáttameðferðar eftir skilnað niður og átta þingmenn úr fjórum flokkum hafa lagt fram þingsályktunartillögu þess efnis. Þá hefur Ísland einnig skrifað undir Istanbúl-samninginn svokallaða þar sem bann er lagt við slíkri skyldu. Jenný segir að skilnaðarferlið sé notað af ofbeldismönnum, þeir neiti að ganga frá umgengnis-, forræðis- og eignaskiptasamningum. Á meðan er ekki hægt að sækja fjárhagslegan stuðning eins og meðlag, barnabætur og húsaleigubætur. Fordæmi eru fyrir því að þetta hafi gengið í nokkur ár.Jenný Valberg hefur rannsakað heimilisofbeldi og starfar í Kvennaathvarfinu.„Þolendur ofbeldis eru skikkaðir í sáttameðferð á versta tíma, þegar gerandinn er hættulegastur og hann finnur að hann er að missa tökin og gerir allt til að halda þeim,“ segir Jenný. Nefnir hún svokallaða gasljóstrun í því samhengi, áralangt andlegt ofbeldi þar sem gerandi fær þolanda til að efast um eigin skilning og minningar. „Kona sem hefur orðið fyrir ofbeldi er í slæmri stöðu þegar hún kemur inn í herbergið og þarf að mæta gerandanum. Hún þekkir allar hans hreyfingar og augngotur og veit hvað þær þýða. Það er enginn sem passar upp á hana þegar hún gengur út úr herberginu. Því reynir þolandi að segja ekkert í sáttameðferð sem getur ógnað öryggi hennar og barnanna þar sem þarna er verið að reyna að semja um forsjá og umgengni og algengt er að ofbeldismenn noti börnin til að halda ofbeldinu áfram.“ Jenný nefnir að sáttameðferð hefjist þegar enn hefur ekki verið gengið frá fjárskiptum og það hafi áhrif á hegðunina. Hún segir konur reyna að „haga sér vel“ því að mikið sé í húfi fyrir þær og börnin. Oft flýi þær af heimilum, eignir séu skráðar á eiginmenn en skuldir á þær. „Oft eru þetta konur frá Asíu eða Afríkulöndum sem hafa ekkert félagslegt bakland hér. Sumar eru á heimilunum og fá ekki að vinna, eða vinna einhvers staðar en skilja ekki tungumálið. Eiginmaðurinn hefur það vald að mata þær af upplýsingum, oft röngum, eins og að konur af erlendum uppruna fái aldrei að halda börnunum við skilnað,“ segir Jenný. „Þegar þessar konur mæta í sáttameðferð fá þær ekki einu sinni túlk, þar sem sýslumaður þarf ekki að útvega hann, heldur þurfa að greiða fyrir þjónustuna sjálfar. Margar hafa ekki fjárhagslega burði til að gera það. Oft jánka þær öllu og skrifa undir hvað sem er, til að klára málið.“ Annað vandamál er staða þessara kvenna gagnvart Útlendingastofnun, það er konur sem ekki hafa fengið íslenskan ríkisborgararétt. Hægt er að sækja um ríkisborgararétt eftir skilnað ef viðkomandi er með atvinnuleyfi. „En ef kona hefur ekki atvinnuleyfi og getur ekki unnið hangir það á eiginmanninum að skrifa undir að hann hyggist framfleyta henni,“ segir Jenný og setur upp dæmigerða sögu. „Maður fer út, kynnist þar konu, sýnir sínar bestu hliðar og fær traustið frá henni og fjölskyldu hennar. Eftir giftingu flytja þau hingað og þá kemur hin hliðin í ljós.“ Oft séu mennirnir miklu eldri en þær og jafnvel í mikilli áfengisneyslu. Þær reyni að koma upp heimili en ef þær segi eitthvað sem þeim mislíkar sé þeim refsað. Jenný segir að mörg þessi mál upplýsist ekki fyrr en nágranni hringi á lögregluna þar sem konur þekkja ekki rétt sinn. „Lögreglunni finnst þessi mál oft svo erfið því að konan er tvístígandi um hvað hún vill gera. Þær virðast frjósa en þær eru að vega og meta hvernig best sé að tryggja öryggi fyrir sig og börnin sín.“
Birtist í Fréttablaðinu Fjölskyldumál Kynferðisofbeldi Mest lesið Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Innlent Aron Can heill á húfi Innlent Epstein-skjölin og Trump: Eitthvað virðist rotið í Danaveldi Erlent Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Innlent Gylfi Ægisson er látinn Innlent Vínsalar látnir klára vakt eftir andlát í versluninni Innlent Hneig niður vegna flogakasts Innlent Ísraelskur ráðherra kynnir áform um þjóðernishreinsun á Gasa Erlent Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Innlent „Ef þú móðgaðist, þykir mér það leitt“ Innlent Fleiri fréttir „Það nægir ekki ESB að rústa eigin iðnaðarframleiðslu“ Vill bjóða borgarstjóra í vöfflukaffi eftir deilurnar Ósammála Náttúrufræðistofnun og segja veiðar á lunda forsvaranlegar Eldri borgar í Vogum leiddu knattspyrnumenn inn á völlinn ESB leggur til tolla á Ísland: „Þetta er bara tillaga sem er á borðinu“ Uppsagnir sjómanna í Grindavík: „Hvenær er nóg, nóg?“ Vilja innlima Vesturbakkann og deilu um göngustíg lýkur með vöfflum Handtekinn vegna ólöglegs vopnaburðar Bilun í flugstjórn olli um tveggja tíma seinkun Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Keyrt á íslenska stráka á Ólympíuhátíð Ekki þeir sömu og voru handteknir vegna fyrri þjófnaðarins Minni helst á þjóðarmorð Serba á múslimum í Bosníu Hneig niður vegna flogakasts Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Lögreglan leitar tveggja manna Frakkar viðurkenna Palestínu og stjórnarandstaðan á Alþingi mælist illa í nýrri könnun Óánægja með stjórnarandstöðuna eykst hressilega Amgen sver af sér njósnir um starfsfólk Íslenskrar erfðagreiningar Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Hægt nokkuð á virkninni frá því í gærmorgun Aron Can heill á húfi „Sorglega lítið eftir“ þegar sundkappinn var stöðvaður Ljóst að stjórnarandstaðan græddi ekki á „kjarnorkuákvæðinu“ Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Svona vindmyllur vill ráðherra fá samþykktar ofan Gilsfjarðar Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Launaði neitun á gistingu með löðrungi Óvinsældir eftir þinglok og meint leyndarmál frönsku forsetahjónanna Innan við þriðjungur andvígur olíuleit Sjá meira