Sáttamiðlun ekki til að framlengja hjúskap Kristinn Haukur Guðnason skrifar 25. nóvember 2019 08:00 Sigrún Júlíusdóttir, prófessor. Nýlega lögðu átta þingmenn fram þingsályktunartillögu um að einfalda og hraða meðferð hjónaskilnaða í þágu þolenda heimilisofbeldis. Í tillögunni er meðal annars lagt til að skylda til sáttaumleitana verði afnumin. Sigrún Júlíusdóttir, prófessor emerita við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands, telur að hugsa verði málið í víðara samhengi. Sáttamiðlun sé í eðli sínu ekki gerð til að halda fólki lengur í hjúskap, heldur til að bæta samskipti fólks í kringum og eftir hjúskaparslit. „Það er hægt að eiga góðan skilnað,“ segir hún. Þetta skipti höfuðmáli þegar börn eru í spilinu og flestir geti nýtt sér fræðslu og ráðgjöf. „Þingsályktunartillagan er gerð til að einfalda og hraða meðferð og í því getur falist mikil réttarbót fyrir þolendur ofbeldis eða ofríkis á heimili. En það er hins vegar mjög snúið að meta hver kúgar hvern í þessum samskiptum því þau geta verið flókin og lævís,“ segir Sigrún sem hefur starfað í málaflokknum í áratugi. „Þetta á alveg sérstaklega við þegar dómgreind foreldra skerðist sem er algengt í skilnaðardeilumálum.“ Bæði í rannsóknum og meðferðarvinnu kemur fram að hjá hluta fólks í skilnaði séu frásagnir á gráum svæðum og óljóst hvort farið hafi verið yfir mörk. „Þá er fólk allt í einu komið í þennan hóp, af því að það hefur ekki fengið viðeigandi þjónustu. Sérstaklega á þetta við um andlega ofbeldið, sem er nær ómögulegt að sanna og getur átt jafnt við um konur og karla,“ segir Sigrún. Sigrún segir að sumir grípi til þess að saka maka sinn um ofbeldi af einhverju tagi til þess að koma höggi á hann, en tekur fram að þetta sé ekki stór hópur. Tilgangurinn er af ýmsum toga, til dæmis að ná fram skilnaði fyrr en ella og í einstaka tilvikum að koma höggi á hitt foreldrið í því samhengi. Sigrún óttast að staða barnanna gæti orðið verri ef ekki er hugað vel að áhrifum þessa á börnin. „Fólk sér það oft ekki fyrir hvernig það hagar baráttu sinni. Ef reglurnar um skilnað verða rýmkaðar of mikið er hætt við að þá muni einhverjir velja þessa aðferð í staðinn fyrir hefðbundna skilnaðarráðgjöf, að fá fræðslu, ráðgjöf og stuðning, þá sérstaklega hvernig megi vernda börnin og undirbúa þau á góðan hátt,“ segir hún. Að sögn Sigrúnar er reynslan bæði af skilnaðarráðgjöf og sáttamiðlun almennt góð og á Norðurlöndunum sé hún víðast veitt og í boði fyrir alla foreldra sem skilja. „Tilgangurinn er ekki sá að fólk þrauki lengur í hjónabandinu, heldur til þess að það fari í gegnum skilnaðinn sem uppbyggilegt ferli. Að foreldrarnir hafi þroskast og lært um sjálfa sig sem einstaklinga og sitt skipsbrot og fengið fræðslu um hvernig eigi að haga fjölskyldusamskiptum eftir skilnað,“ segir hún. „Þetta á einnig við í þessum hörðustu málum. Það er ótrúlega margt fólk sem sér að sér og getur nýtt sér vel slíka þjónustu.“ Sigrún stýrði rannsókn á gagnsemi sáttamiðlunar hjá sýslumannsembættunum á Íslandi. Í málum þar sem staðið var frammi fyrir dómstólameðferð tókst að hjálpa fólki þannig að sátt náðist um samskiptin í um 60 prósentum tilvika. „Það er ekki lítið í ljósi þess að þetta eru hörðustu málin,“ segir hún. Þessi reynsla sjáist einnig annars staðar, til dæmis í Danmörku. Sigrún tekur undir það sem fram kemur í þingsályktunartillögunni um að fjárskortur og mannekla séu mikil í málaflokknum. „Eins og málum er háttað í okkar velferðarkerfi erum við ekki að setja samskipti fjölskyldna í forgang. Þrátt fyrir Barnasáttmálann og alla umræðuna um réttindi barna til að vera upplýst, fá stuðning og eiga rétt til beggja foreldra, erum við samt ekki komin lengra en þetta í skilnaðarmálunum. Það er þó á döfinni að félagsþjónusta sveitarfélaga feti í fótspor hinna Norðurlandanna með innleiðingu slíks forvarnarstarfs fyrir fjölskyldur í skilnaði.“ Birtist í Fréttablaðinu Fjölskyldumál Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Vaktin: Totur farnar að teygja sig til norðurs Innlent Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Innlent Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Innlent Segir íbúafundinn ekki hafa verið nægilega upplýsandi Innlent „Allt athafnasvæði Bláa lónsins er innan varnargarða“ Innlent Með hundruð kílóa af þýfi heima hjá sér Innlent Jafnast ekki út að vera með annan fótinn í hrauni og hinn í ís Innlent Ákærður fyrir að nauðga og myrða þrettán ára stúlku Erlent Bein útsending: Heilbrigðisstarfsfólk grillar frambjóðendur Innlent Fleiri fréttir Tilbúin að aflýsa verkföllum í fjórum leikskólum Hörð viðbrögð við vaxtahækkunum Boða verkföll í tíu leikskólum í desember Í beinni frá gosstöðvum, undrun á vegferð seðlabankans og lokasprettur Atburðarás gærdagsins í myndum Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Virkni í þremur gígum og mest í miðjunni Mikill meirihluti vill ekki sjá sjókvíaeldi í Seyðisfirði Segir íbúafundinn ekki hafa verið nægilega upplýsandi FA klagar Willum Þór til umboðsmanns Með hundruð kílóa af þýfi heima hjá sér Bílar og byggingariðnaður losar mest í Reykjavík „Allt athafnasvæði Bláa lónsins er innan varnargarða“ Rokk og ról í Rockville holunni frestast fram í janúar Framsókn með þriggja prósenta fylgi í borginni Gist í um tuttugu húsum í Grindavík Njarðvíkuræðin heldur sem stendur og vaxtakjörin útskýrð á mannamáli Útkall vegna reyks við Borgarholtsbraut Ekki þörf enn á að stækka varnargarða við Bláa lónið Bein útsending: Heilbrigðisstarfsfólk grillar frambjóðendur Meirihluti styður verkfallsaðgerðir kennara Jafnast ekki út að vera með annan fótinn í hrauni og hinn í ís Stöðug virkni í nótt og og litlar breytingar Hótaði heimilismönnum með skærum Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Sjá meira
Nýlega lögðu átta þingmenn fram þingsályktunartillögu um að einfalda og hraða meðferð hjónaskilnaða í þágu þolenda heimilisofbeldis. Í tillögunni er meðal annars lagt til að skylda til sáttaumleitana verði afnumin. Sigrún Júlíusdóttir, prófessor emerita við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands, telur að hugsa verði málið í víðara samhengi. Sáttamiðlun sé í eðli sínu ekki gerð til að halda fólki lengur í hjúskap, heldur til að bæta samskipti fólks í kringum og eftir hjúskaparslit. „Það er hægt að eiga góðan skilnað,“ segir hún. Þetta skipti höfuðmáli þegar börn eru í spilinu og flestir geti nýtt sér fræðslu og ráðgjöf. „Þingsályktunartillagan er gerð til að einfalda og hraða meðferð og í því getur falist mikil réttarbót fyrir þolendur ofbeldis eða ofríkis á heimili. En það er hins vegar mjög snúið að meta hver kúgar hvern í þessum samskiptum því þau geta verið flókin og lævís,“ segir Sigrún sem hefur starfað í málaflokknum í áratugi. „Þetta á alveg sérstaklega við þegar dómgreind foreldra skerðist sem er algengt í skilnaðardeilumálum.“ Bæði í rannsóknum og meðferðarvinnu kemur fram að hjá hluta fólks í skilnaði séu frásagnir á gráum svæðum og óljóst hvort farið hafi verið yfir mörk. „Þá er fólk allt í einu komið í þennan hóp, af því að það hefur ekki fengið viðeigandi þjónustu. Sérstaklega á þetta við um andlega ofbeldið, sem er nær ómögulegt að sanna og getur átt jafnt við um konur og karla,“ segir Sigrún. Sigrún segir að sumir grípi til þess að saka maka sinn um ofbeldi af einhverju tagi til þess að koma höggi á hann, en tekur fram að þetta sé ekki stór hópur. Tilgangurinn er af ýmsum toga, til dæmis að ná fram skilnaði fyrr en ella og í einstaka tilvikum að koma höggi á hitt foreldrið í því samhengi. Sigrún óttast að staða barnanna gæti orðið verri ef ekki er hugað vel að áhrifum þessa á börnin. „Fólk sér það oft ekki fyrir hvernig það hagar baráttu sinni. Ef reglurnar um skilnað verða rýmkaðar of mikið er hætt við að þá muni einhverjir velja þessa aðferð í staðinn fyrir hefðbundna skilnaðarráðgjöf, að fá fræðslu, ráðgjöf og stuðning, þá sérstaklega hvernig megi vernda börnin og undirbúa þau á góðan hátt,“ segir hún. Að sögn Sigrúnar er reynslan bæði af skilnaðarráðgjöf og sáttamiðlun almennt góð og á Norðurlöndunum sé hún víðast veitt og í boði fyrir alla foreldra sem skilja. „Tilgangurinn er ekki sá að fólk þrauki lengur í hjónabandinu, heldur til þess að það fari í gegnum skilnaðinn sem uppbyggilegt ferli. Að foreldrarnir hafi þroskast og lært um sjálfa sig sem einstaklinga og sitt skipsbrot og fengið fræðslu um hvernig eigi að haga fjölskyldusamskiptum eftir skilnað,“ segir hún. „Þetta á einnig við í þessum hörðustu málum. Það er ótrúlega margt fólk sem sér að sér og getur nýtt sér vel slíka þjónustu.“ Sigrún stýrði rannsókn á gagnsemi sáttamiðlunar hjá sýslumannsembættunum á Íslandi. Í málum þar sem staðið var frammi fyrir dómstólameðferð tókst að hjálpa fólki þannig að sátt náðist um samskiptin í um 60 prósentum tilvika. „Það er ekki lítið í ljósi þess að þetta eru hörðustu málin,“ segir hún. Þessi reynsla sjáist einnig annars staðar, til dæmis í Danmörku. Sigrún tekur undir það sem fram kemur í þingsályktunartillögunni um að fjárskortur og mannekla séu mikil í málaflokknum. „Eins og málum er háttað í okkar velferðarkerfi erum við ekki að setja samskipti fjölskyldna í forgang. Þrátt fyrir Barnasáttmálann og alla umræðuna um réttindi barna til að vera upplýst, fá stuðning og eiga rétt til beggja foreldra, erum við samt ekki komin lengra en þetta í skilnaðarmálunum. Það er þó á döfinni að félagsþjónusta sveitarfélaga feti í fótspor hinna Norðurlandanna með innleiðingu slíks forvarnarstarfs fyrir fjölskyldur í skilnaði.“
Birtist í Fréttablaðinu Fjölskyldumál Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Vaktin: Totur farnar að teygja sig til norðurs Innlent Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Innlent Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Innlent Segir íbúafundinn ekki hafa verið nægilega upplýsandi Innlent „Allt athafnasvæði Bláa lónsins er innan varnargarða“ Innlent Með hundruð kílóa af þýfi heima hjá sér Innlent Jafnast ekki út að vera með annan fótinn í hrauni og hinn í ís Innlent Ákærður fyrir að nauðga og myrða þrettán ára stúlku Erlent Bein útsending: Heilbrigðisstarfsfólk grillar frambjóðendur Innlent Fleiri fréttir Tilbúin að aflýsa verkföllum í fjórum leikskólum Hörð viðbrögð við vaxtahækkunum Boða verkföll í tíu leikskólum í desember Í beinni frá gosstöðvum, undrun á vegferð seðlabankans og lokasprettur Atburðarás gærdagsins í myndum Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Virkni í þremur gígum og mest í miðjunni Mikill meirihluti vill ekki sjá sjókvíaeldi í Seyðisfirði Segir íbúafundinn ekki hafa verið nægilega upplýsandi FA klagar Willum Þór til umboðsmanns Með hundruð kílóa af þýfi heima hjá sér Bílar og byggingariðnaður losar mest í Reykjavík „Allt athafnasvæði Bláa lónsins er innan varnargarða“ Rokk og ról í Rockville holunni frestast fram í janúar Framsókn með þriggja prósenta fylgi í borginni Gist í um tuttugu húsum í Grindavík Njarðvíkuræðin heldur sem stendur og vaxtakjörin útskýrð á mannamáli Útkall vegna reyks við Borgarholtsbraut Ekki þörf enn á að stækka varnargarða við Bláa lónið Bein útsending: Heilbrigðisstarfsfólk grillar frambjóðendur Meirihluti styður verkfallsaðgerðir kennara Jafnast ekki út að vera með annan fótinn í hrauni og hinn í ís Stöðug virkni í nótt og og litlar breytingar Hótaði heimilismönnum með skærum Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Sjá meira