Góðir (leg)hálsar! Hólmfríður Rósa Halldórsdóttir og Sólveig Hlín Brynjólfsdóttir skrifa 18. febrúar 2021 07:00 Íslendingum er öllum mikið niðri fyrir þegar kemur að baráttunni við krabbamein. Við erum lítil þjóð, eigum alltaf að minnsta kosti einn sameiginlegan Facebook-vin og höfum við því langflest einhvers konar persónulega reynslu af þessum ömurlega sjúkdómi. En það þýðir líka að við stöndum saman gegn honum, kaupum bleiku slaufuna, söfnum í marsmottur og hristum rassinn til heiðurs Bláa naglanum. Og svo erum við auðvitað öll dugleg að mæta í skimun! Eðlilega tökum við það því nærri okkur þegar upp kemst að ekki hafi verið nægilega vel staðið að skimun á undanförnum árum og að fleiri tugir kvenna hafi fengið rangar niðurstöður sem í alvarlegustu tilfellum leyfðu ógreindum leghálskrabbameinum að draga ungar konur til dauða. Þennan skandal ber upp á tímamótum í leghálsskimun á Íslandi, þar sem við tókum upp nýtt fyrirkomulag núna um áramótin. Nýja skimunarferlið fylgir danskri fyrirmynd, en það byggir bæði á að nýta nýjustu rannsóknir og þekkingu á leghálskrabbameini ásamt því að reyna að ná til fleiri kvenna en áður! Þannig er nefnilega mál með vexti, að leghálskrabbamein verður eiginlega ekki til nema með aðkomu HPV veirunnar. HPV veiran smitast yfirleitt með kynlífi og yfirgnæfandi meirihluti þeirra sem eru kynferðislega virk smitast af HPV allavega einu sinni. Í dag eru þekkt hátt í 200 afbrigði af HPV veirum, mörg hver eru skaðlaus, nokkur valda kynfæravörtum en þau illvígustu geta hrundið af stað krabbameini. Langoftast hristir líkaminn þessar sýkingar af sér á nokkrum mánuðum en einstaka sinnum er sýkingin viðvarandi og hefur það hættu í för með sér. Leghálskrabbamein er þó almennt seinfarinn sjúkdómur og tekur oft 10 – 15 ár fyrir æxli að myndast. Þó krabbamein sem kynsjúkdómur hljómi eins og eitthvað úr stórslysamynd, er þetta ekki alslæmt. Eins og við þekkjum orðið vel hafa vísindin þróað aðferðir til að bæði greina veirusmit og bólusetja gegn þeim – við ættum því að geta komið í veg fyrir leghálskrabbamein eins og það væri hver önnur flensa! Árið 2011 var byrjað að bólusetja allar íslenskar stelpur við 12 ára aldur en sú bólusetning veitir vörn gegn tveimur algengustu stofnum af krabbameinsvaldandi HPV. Í Danmörku er nýlega hafin bólusetning á 12 ára strákum til að minnka umferð hættulegra HPV sýkinga enn frekar. Næstu ár munu því vonandi sýna okkur stórminnkaða tíðni bæði forstigsbreytinga og leghálskrabbameina. Þessi bóluefni verja þó ekki gegn öllum illvígum HPV stofnum og það verður því áfram mikilvægt að halda úti öflugri skimun til að grípa forstigsbreytingar áður en þær fá að verða alvarlegt vandamál. Nýja skimunin blandar saman frumustrokinu sem við þekkjum og skimun fyrir HPV sýkingu, þar sem konur sem greinast HPV jákvæðar verða sendar áfram í frumustrok. Veiruprófin eru bæði næmari og einfaldari í framkvæmd en frumustrokið og munu vonandi einfalda greiningarferlið. Fyrir HPV prófið þarf ekki að taka sýni úr leghálsinum sjálfum heldur dugir að taka strok úr leggöngunum (svipað og er gert fyrir t.d. klamydíu próf). Í Danmörku var nýlega byrjað að bjóða uppá „heimapróf”, þar sem konur fá einfaldlega sendan sýnatökupinna heim og þær taka svo sýni sjálfar heima í stofu (inni á baði). Sýnið er svo sent til baka í pósti og greint á rannsóknarstofu. Enn sem komið er hefur Ísland ekki sett upp áætlun fyrir að innleiða heimapróf, en þau gætu verið mikilvægur þáttur í að beina konum í skimun sem hafa hingað til ekki getað eða viljað fara í frumustrok. Krabbameinsfélagið hefur sannarlega lyft grettistaki í forvörnum gegn krabbameinum á Íslandi og eiga þau mikið lof skilið, en því miður eru nýliðnir atburðir til þess fallnir að rýra traust kvenna á leghálsskimunum og niðurstöðum þeirra, sem gæti skilað sér í lélegri mætingu. Við vonum innilega að þessar breytingar á skimunarferlinu munu hjálpa til við að byggja aftur upp þetta traust og fái enn fleiri konur til að fylgjast með gangi mála í leghálsinum sínum. Stríðið við krabbamein er langt og strangt og háð á mörgum vígstöðvum – en leghálskrabbamein er sannarlega orrusta sem við ættum að geta unnið ef við leggjumst öll á eitt og skundum í skimun! Hlaðvarpið Vísyndi tekur fyrir stöðuna á leghálsskimun á Íslandi í sínum þriðja þætti. Við förum ofan í saumana á því hvernig leghálskrabbamein verður til, hvað við getum gert til að koma í veg fyrir þau og hvaða hræringar hafa orðið á Íslandi á undanförnum mánuðum. Smelltu hér til að hlusta á Hlaðvarpið. Það má nálgast á öllum helstu hlaðvarpsveitum. Höfundar eru doktorsnemar í krabbameinslíffræði í Kaupmannahöfn. Hólmfríður Rósa Halldórsdóttir vinnur hjá Danska Tækniháskólanum (DTU) og Sólveig Hlín Brynjólfsdóttir hjá Danska Krabbameinsfélaginu (Kræftens Bekæmpelse). Embætti landlæknis, 2016, HPV veiran og bólusetning gegn leghálskrabbameini. World Health Organization, 2020, Human Papillomavirus (HPV) and cervical cancer. Embætti landlæknis, 2021, Skimun fyrir leghálskrabbameini. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rómur Skimun fyrir krabbameini Heilbrigðismál Mest lesið Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson Skoðun Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Viðreisn er Samfylkingin Júlíus Viggó Ólafsson Skoðun Hugsjónir ójafnaðarmanns - svar við bréfi Kára Snorri Másson Skoðun „Ég hefði nú ekkert á móti því að taka aðeins í tæjuna“ Eva Pandora Baldursdóttir Skoðun Er skynsemi Sigmundar Davíðs o.fl. skynsamleg? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Sjálfskaparvíti Samfylkingar og Viðreisnar Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun Þarf Ábyrg framtíð 14,1% til að komast í kappræður Heimildarinnar? Jóhannes Loftsson Skoðun Er heilbrigði besta lausnin? Lukka Pálsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Skattagleði á kostnað ferðaþjónustunnar Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Börnin heim Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Mun forseti Íslands fremja landráð? Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Ég býð mig fram fyrir framtíðarkynslóðir Finnur Ricart Andrason skrifar Skoðun Rödd mannréttinda, jöfnuðar og jafnréttis þarf að hljóma á Alþingi Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gera þarf skurk í búsetumálum eldri borgara Ólafur Ísleifsson skrifar Skoðun „Ég hefði nú ekkert á móti því að taka aðeins í tæjuna“ Eva Pandora Baldursdóttir skrifar Skoðun Vilt þú breytingu á stjórn landsins? Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Hugsjónir ójafnaðarmanns - svar við bréfi Kára Snorri Másson skrifar Skoðun Af hverju er nauðsyn að fá Sósíalista inn á þing og í næstu ríkisstjórn? Ólafur H. Ólafsson skrifar Skoðun Búsetufrelsi og lögheimilisskráning Heiðbrá Ólafsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og aðrar villur í umræðunni um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Geðveikir frasar – en það þarf að vera plan! Ragna Sigurðardóttir,Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Þarf Ábyrg framtíð 14,1% til að komast í kappræður Heimildarinnar? Jóhannes Loftsson skrifar Skoðun Þess vegna er ég á lista VG í Suðurkjördæmi Þorsteinn Ólafsson skrifar Skoðun Svínsleg mismunun gagnvart eldra fólki Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Hverjir myrða konur? Auður Önnu Magnúsdóttir skrifar Skoðun „Það sé ykkur til fæðu“ - hugleiðing um jólamat Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Ferðafrelsið er dýrmætt Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn er Samfylkingin Júlíus Viggó Ólafsson skrifar Skoðun Mannúðleg innflytjendastefna Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Hvað er vandamálið á húsnæðismarkaðinum og hvernig leysum við það Ómar Ingþórsson skrifar Skoðun Er heilbrigði besta lausnin? Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir skrifar Skoðun Sjálfskaparvíti Samfylkingar og Viðreisnar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Evrópudagur sjúkraliða Sandra B. Franks skrifar Skoðun Baráttan um Ísland og sjálfstæði þjóðar Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Alvöru aðgerðir í húsnæðismálum – x við V Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Er skynsemi Sigmundar Davíðs o.fl. skynsamleg? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Sjá meira
Íslendingum er öllum mikið niðri fyrir þegar kemur að baráttunni við krabbamein. Við erum lítil þjóð, eigum alltaf að minnsta kosti einn sameiginlegan Facebook-vin og höfum við því langflest einhvers konar persónulega reynslu af þessum ömurlega sjúkdómi. En það þýðir líka að við stöndum saman gegn honum, kaupum bleiku slaufuna, söfnum í marsmottur og hristum rassinn til heiðurs Bláa naglanum. Og svo erum við auðvitað öll dugleg að mæta í skimun! Eðlilega tökum við það því nærri okkur þegar upp kemst að ekki hafi verið nægilega vel staðið að skimun á undanförnum árum og að fleiri tugir kvenna hafi fengið rangar niðurstöður sem í alvarlegustu tilfellum leyfðu ógreindum leghálskrabbameinum að draga ungar konur til dauða. Þennan skandal ber upp á tímamótum í leghálsskimun á Íslandi, þar sem við tókum upp nýtt fyrirkomulag núna um áramótin. Nýja skimunarferlið fylgir danskri fyrirmynd, en það byggir bæði á að nýta nýjustu rannsóknir og þekkingu á leghálskrabbameini ásamt því að reyna að ná til fleiri kvenna en áður! Þannig er nefnilega mál með vexti, að leghálskrabbamein verður eiginlega ekki til nema með aðkomu HPV veirunnar. HPV veiran smitast yfirleitt með kynlífi og yfirgnæfandi meirihluti þeirra sem eru kynferðislega virk smitast af HPV allavega einu sinni. Í dag eru þekkt hátt í 200 afbrigði af HPV veirum, mörg hver eru skaðlaus, nokkur valda kynfæravörtum en þau illvígustu geta hrundið af stað krabbameini. Langoftast hristir líkaminn þessar sýkingar af sér á nokkrum mánuðum en einstaka sinnum er sýkingin viðvarandi og hefur það hættu í för með sér. Leghálskrabbamein er þó almennt seinfarinn sjúkdómur og tekur oft 10 – 15 ár fyrir æxli að myndast. Þó krabbamein sem kynsjúkdómur hljómi eins og eitthvað úr stórslysamynd, er þetta ekki alslæmt. Eins og við þekkjum orðið vel hafa vísindin þróað aðferðir til að bæði greina veirusmit og bólusetja gegn þeim – við ættum því að geta komið í veg fyrir leghálskrabbamein eins og það væri hver önnur flensa! Árið 2011 var byrjað að bólusetja allar íslenskar stelpur við 12 ára aldur en sú bólusetning veitir vörn gegn tveimur algengustu stofnum af krabbameinsvaldandi HPV. Í Danmörku er nýlega hafin bólusetning á 12 ára strákum til að minnka umferð hættulegra HPV sýkinga enn frekar. Næstu ár munu því vonandi sýna okkur stórminnkaða tíðni bæði forstigsbreytinga og leghálskrabbameina. Þessi bóluefni verja þó ekki gegn öllum illvígum HPV stofnum og það verður því áfram mikilvægt að halda úti öflugri skimun til að grípa forstigsbreytingar áður en þær fá að verða alvarlegt vandamál. Nýja skimunin blandar saman frumustrokinu sem við þekkjum og skimun fyrir HPV sýkingu, þar sem konur sem greinast HPV jákvæðar verða sendar áfram í frumustrok. Veiruprófin eru bæði næmari og einfaldari í framkvæmd en frumustrokið og munu vonandi einfalda greiningarferlið. Fyrir HPV prófið þarf ekki að taka sýni úr leghálsinum sjálfum heldur dugir að taka strok úr leggöngunum (svipað og er gert fyrir t.d. klamydíu próf). Í Danmörku var nýlega byrjað að bjóða uppá „heimapróf”, þar sem konur fá einfaldlega sendan sýnatökupinna heim og þær taka svo sýni sjálfar heima í stofu (inni á baði). Sýnið er svo sent til baka í pósti og greint á rannsóknarstofu. Enn sem komið er hefur Ísland ekki sett upp áætlun fyrir að innleiða heimapróf, en þau gætu verið mikilvægur þáttur í að beina konum í skimun sem hafa hingað til ekki getað eða viljað fara í frumustrok. Krabbameinsfélagið hefur sannarlega lyft grettistaki í forvörnum gegn krabbameinum á Íslandi og eiga þau mikið lof skilið, en því miður eru nýliðnir atburðir til þess fallnir að rýra traust kvenna á leghálsskimunum og niðurstöðum þeirra, sem gæti skilað sér í lélegri mætingu. Við vonum innilega að þessar breytingar á skimunarferlinu munu hjálpa til við að byggja aftur upp þetta traust og fái enn fleiri konur til að fylgjast með gangi mála í leghálsinum sínum. Stríðið við krabbamein er langt og strangt og háð á mörgum vígstöðvum – en leghálskrabbamein er sannarlega orrusta sem við ættum að geta unnið ef við leggjumst öll á eitt og skundum í skimun! Hlaðvarpið Vísyndi tekur fyrir stöðuna á leghálsskimun á Íslandi í sínum þriðja þætti. Við förum ofan í saumana á því hvernig leghálskrabbamein verður til, hvað við getum gert til að koma í veg fyrir þau og hvaða hræringar hafa orðið á Íslandi á undanförnum mánuðum. Smelltu hér til að hlusta á Hlaðvarpið. Það má nálgast á öllum helstu hlaðvarpsveitum. Höfundar eru doktorsnemar í krabbameinslíffræði í Kaupmannahöfn. Hólmfríður Rósa Halldórsdóttir vinnur hjá Danska Tækniháskólanum (DTU) og Sólveig Hlín Brynjólfsdóttir hjá Danska Krabbameinsfélaginu (Kræftens Bekæmpelse). Embætti landlæknis, 2016, HPV veiran og bólusetning gegn leghálskrabbameini. World Health Organization, 2020, Human Papillomavirus (HPV) and cervical cancer. Embætti landlæknis, 2021, Skimun fyrir leghálskrabbameini. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Rödd mannréttinda, jöfnuðar og jafnréttis þarf að hljóma á Alþingi Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Af hverju er nauðsyn að fá Sósíalista inn á þing og í næstu ríkisstjórn? Ólafur H. Ólafsson skrifar
Skoðun Geðveikir frasar – en það þarf að vera plan! Ragna Sigurðardóttir,Sigurþóra Bergsdóttir skrifar
Skoðun Þarf Ábyrg framtíð 14,1% til að komast í kappræður Heimildarinnar? Jóhannes Loftsson skrifar
Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir skrifar
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun