Hvernig víkka skal út þjóðgarð: Áfangi 101 á náttúruverndarbraut ríkisins Ágústa Ágústsdóttir skrifar 30. ágúst 2021 08:00 Árið er 1939. Svörtu foksandarnir sem fylgja Jökulsá á Fjöllum og þekja nyrðsta hluta Kelduhverfis á stóru svæði, eru smám saman að gleypa í sig landið. Bændur eru ráðalausir og reyna hvað þeir geta að verja tún sín og lönd, með litlum árangri. Sandgræðsla ríkisins kemur til og býður aðstoð við að hefta sandfok og græða landið. En til að fá þessa hjálp verða bændur að afsala sér landinu til Sandgræðslunnar. Neyð manna er það mikil að þeir skrifa undir nánast hvað sem er fyrir hjálpina. Þó er gefið loforð um að þessum löndum verði skilað aftur þegar uppgræðslu ljúki, enda sé það ekki tilgangur Sandgræðslunnar að eiga land. Í samningana er sett kaupréttarákvæði sem gefur mönnum rétt til að kaupa lönd sín aftur. Árið er 2003. Kynningarfundur er haldinn um haustið á vegum UST þar sem náttúruverndaráætlun 2004-2008 er kynnt til leiks. Nauðsynlegt er talið að friðlýsa nánast allt land norðan þjóðvegar 85 í Kelduhverfi þrátt fyrir að landið sé að mestu í umsjá Landgræðslu ríkisins og ástand þess talið mjög gott. Þar er m.a. mikil hætta talin stafa af virkjun jarðhita á svæðinu. Árið 2018 er farið af stað með friðun alls vatnasvið Jökulsár á Fjöllum. Í fararbroddi er Guðmundur Ingi Guðbrandsson umhverfisráðherra ásamt UST. Veruleg andstaða mætir þeim frá heimamönnum með svæðið norðan þjóðvegar 85. Farvegur Jökulsár á Fjöllum er á þessu svæði síbreytilegur og landfræðileg staðsetning friðunar því ómöguleg. Á svæðinu eru einnig margskonar hagsmunir varðandi nýtingu auðlinda, svo sem hitaveita, fiskeldi, ræktun, stangveiði og landgræðsla. Ákvörðun er síðar tekin um að friðlýsa Jöklu niður að brú, að mörkum sandanna norðan þjóðvegar. Sama ár eða 5. apríl 2018 er landeigendum stefnt fyrir héraðsdóm af Landgræðslu ríkisins, ríkissjóði Íslands og Bjarna Benediktsyni fjármálaráðherra „til viðurkenningar á eignarrétti stefnanda á afmarkaðri landspildu samkvæmt afsali frá 1939“. Dómskröfur eru að viðurkennt verði með dómi að stefnandi sé eigandi að landi því sem afsalað var frá 11 jörðum 1939 og „að viðurkennt verði að veiðiréttur fyrir eignarlandinu á vatnasviði Litluárvatna tilheyri stefnanda“. Málið er s.s. aðallega höfðað sem veiðihlunnendamál en eftir stóru skjálftana 1976 seig jörð á söndunum þar sem nú stendur Skjálftavatn. Úr því rennur veiðiáin Litlaá. Frá þessum tíma hefur málið verið tvíflutt fyrir héraðsdómi. Því er skotið upp til Landsréttar sem vísar því aftur heim í hérað.Í þriðja sinn er málið tekið fyrir en án niðurstöðu þar sem dómari fer í leyfi án þess að kveða upp dóm í málinu. Nýr dómari er nú skipaður og því verður málið flutt aftur, allt frá grunni. Búið er að boða nýtt þinghald þann 14.9.2021. Þó staðfestir bæði héraðsdómur og Landsréttur kauprétt landeigenda á landi því sem afsalað er árið 1939. Eigendur ákveðinna jarða tilkynna að þeir hyggjast nýta kaupréttinn, enda heimild til þess samkvæmt 6. gr. fjárlaga. Fjármálaráðuneytið lætur meta þennan hluta lands, sem landeigendur fallast á. En í stað þess að samningar eru gerðir fá þeir tilkynningu frá starfsmanni ráðuneytisins þess efnis að ríkið geti ekki selt þar sem í lögum um landgræðslu frá 2018 sé lagt bann við sölu lands sé það að hluta til eða að öllu leyti á náttúruverndarsvæði samkvæmt náttúruverndarlögum. Þetta kemur landeigendum mjög á óvart enda hafði þeim aldrei verið tilkynnt stæði til að friðlýsa landið. Þá vakna þær spurningar hvernig ríkið geti friðlýst lönd án þess að fyrir liggi skýr niðurstaða um eignarhald á viðkomandi landi og síðan hvenær lög geti haft afturvirk áhrif og í þessu tilviki um 80 ár? Í áraraðir hefur það verið yfirlýst markmið Vatnajökulsþóðgarðs að hann nái frá sjó til sjávar. Þessi hluti landsins er síðasta vígið á þeirri leið. Enginn heilvita maður fengist til að trúa því að halli ríkissjóðs sé svo mikill að ástæða sé til að sóa tugi milljónum króna af skattfé íslendinga, í ítrekuð réttahöld höfðuð af Landgræðslunni, vegna veiðihlunninda í Litluá. En þá á þekkir Bjarni Ben reyndar mæta vel sem veiðimaður. Það er í raun stórfurðulegt að yfirvöld dragi íbúa heillar sveitar í réttarsal aftur og aftur til að reyna með lagaklækjum að hafa af þeim land sem þeir afsöluðu til Sandgræðslunnar í góðri trú um að landið yrði afhent aftur að uppgræðslu lokinni. Þá má geta þess að landeigendur óskuðu ítrekað eftir viðræðum við Landgræðsluna áður en málið fór fyrir dóm en þeirri beiðni var hafnað. Skorað hefur verið á stefnanda að láta málið niður falla og ganga til samninga. Höfundur er verktaki, sauðfjár- og ferðaþjónustubóndi og skipar 4. sæti Miðflokksins í Norðausturkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Miðflokkurinn Alþingiskosningar 2021 Skoðun: Kosningar 2021 Ágústa Ágústsdóttir Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Neyð Róhingja Sigurjón Örn Stefánsson Skoðun Daði Pálmar Ragnarsson Bakþankar Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Árið er 1939. Svörtu foksandarnir sem fylgja Jökulsá á Fjöllum og þekja nyrðsta hluta Kelduhverfis á stóru svæði, eru smám saman að gleypa í sig landið. Bændur eru ráðalausir og reyna hvað þeir geta að verja tún sín og lönd, með litlum árangri. Sandgræðsla ríkisins kemur til og býður aðstoð við að hefta sandfok og græða landið. En til að fá þessa hjálp verða bændur að afsala sér landinu til Sandgræðslunnar. Neyð manna er það mikil að þeir skrifa undir nánast hvað sem er fyrir hjálpina. Þó er gefið loforð um að þessum löndum verði skilað aftur þegar uppgræðslu ljúki, enda sé það ekki tilgangur Sandgræðslunnar að eiga land. Í samningana er sett kaupréttarákvæði sem gefur mönnum rétt til að kaupa lönd sín aftur. Árið er 2003. Kynningarfundur er haldinn um haustið á vegum UST þar sem náttúruverndaráætlun 2004-2008 er kynnt til leiks. Nauðsynlegt er talið að friðlýsa nánast allt land norðan þjóðvegar 85 í Kelduhverfi þrátt fyrir að landið sé að mestu í umsjá Landgræðslu ríkisins og ástand þess talið mjög gott. Þar er m.a. mikil hætta talin stafa af virkjun jarðhita á svæðinu. Árið 2018 er farið af stað með friðun alls vatnasvið Jökulsár á Fjöllum. Í fararbroddi er Guðmundur Ingi Guðbrandsson umhverfisráðherra ásamt UST. Veruleg andstaða mætir þeim frá heimamönnum með svæðið norðan þjóðvegar 85. Farvegur Jökulsár á Fjöllum er á þessu svæði síbreytilegur og landfræðileg staðsetning friðunar því ómöguleg. Á svæðinu eru einnig margskonar hagsmunir varðandi nýtingu auðlinda, svo sem hitaveita, fiskeldi, ræktun, stangveiði og landgræðsla. Ákvörðun er síðar tekin um að friðlýsa Jöklu niður að brú, að mörkum sandanna norðan þjóðvegar. Sama ár eða 5. apríl 2018 er landeigendum stefnt fyrir héraðsdóm af Landgræðslu ríkisins, ríkissjóði Íslands og Bjarna Benediktsyni fjármálaráðherra „til viðurkenningar á eignarrétti stefnanda á afmarkaðri landspildu samkvæmt afsali frá 1939“. Dómskröfur eru að viðurkennt verði með dómi að stefnandi sé eigandi að landi því sem afsalað var frá 11 jörðum 1939 og „að viðurkennt verði að veiðiréttur fyrir eignarlandinu á vatnasviði Litluárvatna tilheyri stefnanda“. Málið er s.s. aðallega höfðað sem veiðihlunnendamál en eftir stóru skjálftana 1976 seig jörð á söndunum þar sem nú stendur Skjálftavatn. Úr því rennur veiðiáin Litlaá. Frá þessum tíma hefur málið verið tvíflutt fyrir héraðsdómi. Því er skotið upp til Landsréttar sem vísar því aftur heim í hérað.Í þriðja sinn er málið tekið fyrir en án niðurstöðu þar sem dómari fer í leyfi án þess að kveða upp dóm í málinu. Nýr dómari er nú skipaður og því verður málið flutt aftur, allt frá grunni. Búið er að boða nýtt þinghald þann 14.9.2021. Þó staðfestir bæði héraðsdómur og Landsréttur kauprétt landeigenda á landi því sem afsalað er árið 1939. Eigendur ákveðinna jarða tilkynna að þeir hyggjast nýta kaupréttinn, enda heimild til þess samkvæmt 6. gr. fjárlaga. Fjármálaráðuneytið lætur meta þennan hluta lands, sem landeigendur fallast á. En í stað þess að samningar eru gerðir fá þeir tilkynningu frá starfsmanni ráðuneytisins þess efnis að ríkið geti ekki selt þar sem í lögum um landgræðslu frá 2018 sé lagt bann við sölu lands sé það að hluta til eða að öllu leyti á náttúruverndarsvæði samkvæmt náttúruverndarlögum. Þetta kemur landeigendum mjög á óvart enda hafði þeim aldrei verið tilkynnt stæði til að friðlýsa landið. Þá vakna þær spurningar hvernig ríkið geti friðlýst lönd án þess að fyrir liggi skýr niðurstaða um eignarhald á viðkomandi landi og síðan hvenær lög geti haft afturvirk áhrif og í þessu tilviki um 80 ár? Í áraraðir hefur það verið yfirlýst markmið Vatnajökulsþóðgarðs að hann nái frá sjó til sjávar. Þessi hluti landsins er síðasta vígið á þeirri leið. Enginn heilvita maður fengist til að trúa því að halli ríkissjóðs sé svo mikill að ástæða sé til að sóa tugi milljónum króna af skattfé íslendinga, í ítrekuð réttahöld höfðuð af Landgræðslunni, vegna veiðihlunninda í Litluá. En þá á þekkir Bjarni Ben reyndar mæta vel sem veiðimaður. Það er í raun stórfurðulegt að yfirvöld dragi íbúa heillar sveitar í réttarsal aftur og aftur til að reyna með lagaklækjum að hafa af þeim land sem þeir afsöluðu til Sandgræðslunnar í góðri trú um að landið yrði afhent aftur að uppgræðslu lokinni. Þá má geta þess að landeigendur óskuðu ítrekað eftir viðræðum við Landgræðsluna áður en málið fór fyrir dóm en þeirri beiðni var hafnað. Skorað hefur verið á stefnanda að láta málið niður falla og ganga til samninga. Höfundur er verktaki, sauðfjár- og ferðaþjónustubóndi og skipar 4. sæti Miðflokksins í Norðausturkjördæmi.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun