Víxlhækkanir vaxta og verðlags Þorsteinn Sæmundsson skrifar 29. ágúst 2022 15:01 Nú er enn ein stýrivaxtahækkunin orðin að veruleika og eru stýrivextir á Íslandi orðnir fimm og hálft prósent. Í nágrannalöndum okkar þar sem verðbólga er svipuð og hér eru stýrivextir frá núll komma einu prósenti uppí tvö og hálft. Ýmsar ástæður eru tilgreindar vegna hárrar verðbólgu í heiminum en þær helstu lúta að áhrifum af nýliðnum heimsfaraldri og stríði Rússa á hendur Úkraínumönnum. Hér á landi eru ástæður hárrar verðbólgu nokkuð aðrar. Undanfarin allmörg ár hefur s.k. húsnæðisliður borið uppi verðlagshækkanir og lagst eins og farg á skuldara einkum þá sem fest hafa kaup á húsnæði í fyrsta sinn. Nú um stundir stendur húsnæðisliðurinn undir 40 hundraðshlutum verðlagshækkana. Án breytinga á þessum grunni mun sami húsnæðisliður viðhalda verðbólgu um fyrirsjáanlega framtíð. Engu mun skipta þó stríðsátökum linni og erlendar verðhækkanir dvíni húsnæðisliðurinn mun enn um stund sjá til þess að verðbólga verði hér hærri en í nágrannaríkjum. Rétt er að benda á að húsnæðisliðurinn eins og hann er reiknaður hér er ekki í fullu samræmi við samevrópskan útreikning. Miðflokkurinn lagði til árið 2018 að húsnæðisliður yrði felldur úr neysluvísitöluútreikningi og hefur ánýjað það síðan. Ríkjandi meirihluti á Alþingi hefur ekki tekið undir. Núverandi seðlabankastjóri og viðhengi hans virtust nokkuð undrandi við síðustu vaxtaákvörðun á því að innlend verðbólga færi vaxandi. Þeir vísu menn ættu að spyrja sig hvert fyrirtæki á Íslandi eigi að velta kostnaðarhækkunum sínum vegna fyrri vaxtaákvarðana S.Í. annað en út í verðlagið. Í því sambandi má benda á nýlegt sjónvarpsviðtal við byggingameistara sem sagði að þar sem fjármögnun yrði sífellt dýrari myndi það skila sér í hærra íbúðaverði. Það skilar sér svo í hækkun húsnæðisliðar í neysluvísitölu. Ákafar stýrivaxtahækkanir hér eru því líkar hundi sem eltist við skottið á sér. Seðlabankastjóri ætti einnig að spara sér að tala niður til íslenskra heimila með hvatningu um að eiga borð fyrir báru og setja upp svip vegna þess að heimilin hafa gengið á sparnað sinn. Sífellt fleiri ná ekki endum saman við hver mánaðamót nú en fyrr vegna aukinnar verðbólgu ekki síst þeir sem leigja á fákeppnisleigumarkaði. Nýjasta stýrivaxtahækkunin er ekki sprek heldur gildur lurkur á verðbólgubál komandi missera. Það þarf ekki seðlabankastjóra eða viðhengi hans til að spá 11 -12 prósent verðbólgu hér á næstunni. Sú verðbólga er skilgetið afkvæmi nýorðinnar vaxtahækkunar. Erfitt er að sjá fyrir sér að hægt verði að koma stýrivöxtum niður úr þeim hæðum sem þeir eru nú í vegna þess hversu ákafar hækkanir hafa verið undanfarandi. Undirritaður vísar ekki til orða fyrrum seðlabankastjóra á hverjum degi en sá sagði stýrivaxtahækkanir hafa áhrif fyrst eftir átján mánuði. Verum því undirbúin undir ofurverðbólgu næstu misseri. Einnig er vert að seðlabankastjóri útskýri hvers vegna metfjöldi ferðamanna fáheyrð verð á áli og sjávarafurðum styrki ekki gengi íslensku krónunnar nú um stundir. Það eru nokkur firn að sjá bandaríkjadal Evru og danska krónu í óbreyttri stöðu gagnvart íslensku krónunni mánuð eftir mánuð. Þessi handstýring krónunnar er til dæmis ekki hvatning til olíusala að lækka olíuverð þó það hafi lækkað umtalsvert á heimsmarkaði undanfarið. Í Danmörku er líterinn af bensíni og díselolíu um það bil tuttugu krónum lægri en lægsta verð hér. Eru Danir þó allröskir við skattheimtu af eldsneyti. Og olíukóngar góðir, það vita allir að birgðirnar í Örfirisey eru ekki eign íslensku olíufélaganna svo ekki móðga okkur með vísan til birgðastöðu þegar þið móist við og lækkið ekki verð. Með handstýringu krónunnar tekur Seðlabanki Íslands líka einarða afstöðu með útflutningsatvinnugreinum en gegn íslenskum heimilum og smáatvinnurekendum sem enn einusinni virðast eiga að vinna bug á verðbólgu upp á sitt einsdæmi. Vert er að gaumgæfa hverjir hagnist á núverandi verðbólguástandi. Þar ber fjármálakerfið hæst en nýjar tölur um hagnað bankanna eru ævintýralegar og erum við þó ýmsu vön í þeim efnum. Þjóðbankinn stendur sig einna síst að því er virðist vegna vondra fjárfestingarákvarðana. Einnig gæti kostnaður við byggingu monthúss bankans tekið í sérstaklega ef ríkið kemur bankanum ekki til bjargar með því að kaupa hluta hússins undir ráðuneyti. Fróðlegt verður að fylgjast með hvort einhver muni axla ábyrgð á klúðrinu. Verslunin virðist einnig pluma sig vel þessa dagana og stærstu fákeppniskeðjurnar keppast við að senda inn ,,jákvæðar” afkomuviðvaranir. Erlendis hafa stórar keðjur á smásölumarkaði boðað frystingu vöruverðs en minna fer fyrir því hér. Það er útaf fyrir sig merkilegt því stærstu keðjurnar á markaði hérlendis eru í meirihlutaeigu eftirlaunasjóða íslenskra erfiðismanna. Nú síðast steig fram forstjóri einnar stærstu matvöruverslunarinnar og kvaðst ófær um að frysta verð vegna markaðsráðandi stöðu. Rétt er að benda neytendum á að þeir geta sem best hjálpað forstjóranum í neyð hans með því að kaupa inn annars staðar og draga þannig úr markaðsráðandi stöðu fyrirtækis hans (lífeyrissjóðanna). Ég óttast mjög að síðasta stýrivaxtaákvörðun Seðlabankans sé misráðin og muni hafa þveröfug áhrif við það sem ætlast er til. Seðlabankastjóra er bent á að það er viturra manna háttur að skipta um skoðun. Höfundur situr í stjórn Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Sæmundsson Efnahagsmál Verðlag Seðlabankinn Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Nú er enn ein stýrivaxtahækkunin orðin að veruleika og eru stýrivextir á Íslandi orðnir fimm og hálft prósent. Í nágrannalöndum okkar þar sem verðbólga er svipuð og hér eru stýrivextir frá núll komma einu prósenti uppí tvö og hálft. Ýmsar ástæður eru tilgreindar vegna hárrar verðbólgu í heiminum en þær helstu lúta að áhrifum af nýliðnum heimsfaraldri og stríði Rússa á hendur Úkraínumönnum. Hér á landi eru ástæður hárrar verðbólgu nokkuð aðrar. Undanfarin allmörg ár hefur s.k. húsnæðisliður borið uppi verðlagshækkanir og lagst eins og farg á skuldara einkum þá sem fest hafa kaup á húsnæði í fyrsta sinn. Nú um stundir stendur húsnæðisliðurinn undir 40 hundraðshlutum verðlagshækkana. Án breytinga á þessum grunni mun sami húsnæðisliður viðhalda verðbólgu um fyrirsjáanlega framtíð. Engu mun skipta þó stríðsátökum linni og erlendar verðhækkanir dvíni húsnæðisliðurinn mun enn um stund sjá til þess að verðbólga verði hér hærri en í nágrannaríkjum. Rétt er að benda á að húsnæðisliðurinn eins og hann er reiknaður hér er ekki í fullu samræmi við samevrópskan útreikning. Miðflokkurinn lagði til árið 2018 að húsnæðisliður yrði felldur úr neysluvísitöluútreikningi og hefur ánýjað það síðan. Ríkjandi meirihluti á Alþingi hefur ekki tekið undir. Núverandi seðlabankastjóri og viðhengi hans virtust nokkuð undrandi við síðustu vaxtaákvörðun á því að innlend verðbólga færi vaxandi. Þeir vísu menn ættu að spyrja sig hvert fyrirtæki á Íslandi eigi að velta kostnaðarhækkunum sínum vegna fyrri vaxtaákvarðana S.Í. annað en út í verðlagið. Í því sambandi má benda á nýlegt sjónvarpsviðtal við byggingameistara sem sagði að þar sem fjármögnun yrði sífellt dýrari myndi það skila sér í hærra íbúðaverði. Það skilar sér svo í hækkun húsnæðisliðar í neysluvísitölu. Ákafar stýrivaxtahækkanir hér eru því líkar hundi sem eltist við skottið á sér. Seðlabankastjóri ætti einnig að spara sér að tala niður til íslenskra heimila með hvatningu um að eiga borð fyrir báru og setja upp svip vegna þess að heimilin hafa gengið á sparnað sinn. Sífellt fleiri ná ekki endum saman við hver mánaðamót nú en fyrr vegna aukinnar verðbólgu ekki síst þeir sem leigja á fákeppnisleigumarkaði. Nýjasta stýrivaxtahækkunin er ekki sprek heldur gildur lurkur á verðbólgubál komandi missera. Það þarf ekki seðlabankastjóra eða viðhengi hans til að spá 11 -12 prósent verðbólgu hér á næstunni. Sú verðbólga er skilgetið afkvæmi nýorðinnar vaxtahækkunar. Erfitt er að sjá fyrir sér að hægt verði að koma stýrivöxtum niður úr þeim hæðum sem þeir eru nú í vegna þess hversu ákafar hækkanir hafa verið undanfarandi. Undirritaður vísar ekki til orða fyrrum seðlabankastjóra á hverjum degi en sá sagði stýrivaxtahækkanir hafa áhrif fyrst eftir átján mánuði. Verum því undirbúin undir ofurverðbólgu næstu misseri. Einnig er vert að seðlabankastjóri útskýri hvers vegna metfjöldi ferðamanna fáheyrð verð á áli og sjávarafurðum styrki ekki gengi íslensku krónunnar nú um stundir. Það eru nokkur firn að sjá bandaríkjadal Evru og danska krónu í óbreyttri stöðu gagnvart íslensku krónunni mánuð eftir mánuð. Þessi handstýring krónunnar er til dæmis ekki hvatning til olíusala að lækka olíuverð þó það hafi lækkað umtalsvert á heimsmarkaði undanfarið. Í Danmörku er líterinn af bensíni og díselolíu um það bil tuttugu krónum lægri en lægsta verð hér. Eru Danir þó allröskir við skattheimtu af eldsneyti. Og olíukóngar góðir, það vita allir að birgðirnar í Örfirisey eru ekki eign íslensku olíufélaganna svo ekki móðga okkur með vísan til birgðastöðu þegar þið móist við og lækkið ekki verð. Með handstýringu krónunnar tekur Seðlabanki Íslands líka einarða afstöðu með útflutningsatvinnugreinum en gegn íslenskum heimilum og smáatvinnurekendum sem enn einusinni virðast eiga að vinna bug á verðbólgu upp á sitt einsdæmi. Vert er að gaumgæfa hverjir hagnist á núverandi verðbólguástandi. Þar ber fjármálakerfið hæst en nýjar tölur um hagnað bankanna eru ævintýralegar og erum við þó ýmsu vön í þeim efnum. Þjóðbankinn stendur sig einna síst að því er virðist vegna vondra fjárfestingarákvarðana. Einnig gæti kostnaður við byggingu monthúss bankans tekið í sérstaklega ef ríkið kemur bankanum ekki til bjargar með því að kaupa hluta hússins undir ráðuneyti. Fróðlegt verður að fylgjast með hvort einhver muni axla ábyrgð á klúðrinu. Verslunin virðist einnig pluma sig vel þessa dagana og stærstu fákeppniskeðjurnar keppast við að senda inn ,,jákvæðar” afkomuviðvaranir. Erlendis hafa stórar keðjur á smásölumarkaði boðað frystingu vöruverðs en minna fer fyrir því hér. Það er útaf fyrir sig merkilegt því stærstu keðjurnar á markaði hérlendis eru í meirihlutaeigu eftirlaunasjóða íslenskra erfiðismanna. Nú síðast steig fram forstjóri einnar stærstu matvöruverslunarinnar og kvaðst ófær um að frysta verð vegna markaðsráðandi stöðu. Rétt er að benda neytendum á að þeir geta sem best hjálpað forstjóranum í neyð hans með því að kaupa inn annars staðar og draga þannig úr markaðsráðandi stöðu fyrirtækis hans (lífeyrissjóðanna). Ég óttast mjög að síðasta stýrivaxtaákvörðun Seðlabankans sé misráðin og muni hafa þveröfug áhrif við það sem ætlast er til. Seðlabankastjóra er bent á að það er viturra manna háttur að skipta um skoðun. Höfundur situr í stjórn Miðflokksins.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun