Hvers eigum við að gjalda? Ragnar Þór Ingólfsson skrifar 3. mars 2023 16:31 Ég hef fundað oftar en ég hef minni til með forsvarsmönnum lífeyrissjóðanna og SA, og komið að fjölda kynninga um arðsemi og mikilvægi þess að lífeyrissjóðirnir komi að fjárfestingu á íbúðamarkaði eins og tíðkast í þeim löndum sem við berum okkur gjarnan saman við. Sem dæmi þá eru lífeyrissjóðir á Norðurlöndunum með um og yfir 10% af heildareignum sínum til uppbyggingar á húsnæðisinnviðum sem sjóðfélagar þeirra hafa svo aðgang að til leigu, eða kaups, á betri kjörum en á markaði. Einnig eru lífeyrissjóðir erlendis farnir að fjárfesta í auknum mæli í uppbyggingu hjúkrunarheimila og búsetu úrræða fyrir eldra fólk. Í þýskumælandi löndum er þetta fjárfestingarhlutfall enn hærra. Sem dæmi má nefna að svissneskir lífeyrissjóðir eru með um 20 til 24% af heildareignum í húsnæðisfjárfestingum. Ég heimsótti, ásamt fulltrúum frá SA og Lífeyrissjóði verslunarmanna, PFA sem er stærsti lífeyrissjóður Danmerkur. PFA er um 13.000 milljarðar að stærð. Þessi eini sjóður er um tvöfalt stærri en allt íslenska lífeyrissjóðakerfið en heildar eignir þess voru um 6.600 milljarðar í lok árs 2022. PFA í Danmörku er með um 10% af heildareignum í uppbyggingu á leiguíbúðum og hófu fjárfestingu og uppbyggingu á hjúkrunarheimilum fyrir aldraða árið 2017 með góðum árangri. Sjóðfélagar PFA fá forgang í íbúðir á þeirra vegum og í krafti stærðar sinnar bjóða þeir betri þjónustu á húkrunarheimilum sem þeir eiga, fyrir sama verð, eða sambærilega þjónustu og annarsstaðar fyrir lægra verð. Þannig býr PFA að góðum fjárfestingarkostum sem gagnast sjóðfélögum. Einnig bjóða þeir upp á fjölbreytta þjónustu við sjóðfélaga sem fá þá tilfinningu að þeir séu raunverulega settir í fyrsta sæti og hafa margvíslegan ávinning, umfram lífeyri, af því að greiða til PFA. Þegar ég spurði af hverju þeir gerðu svona mikið fyrir sjóðfélaga sína voru þeir hissa, eiginlega orðlausir. En auðvitað kom svo upp úr krafsinu að þeir starfa í samkeppnisumhverfi og sjóðfélagar hafa meira val um í hvaða sjóði þeir greiða. Ef við setjum þetta í samhengi. 10% af heildareignum í húsnæðisinnviðum, þá væru íslenskir lífeyrissjóðir með um 660 milljarða í fjárfestingu á íbúðamarkaði. 660 milljarðar eða 13.200 íbúðir. Ef lífeyrissjóðirnir væru með svipað hlutfall af heildareignum og lífeyrissjóðir í Sviss væru íslensku sjóðirnir með um 1.300 til 1.500 milljarða í húsnæðis fjárfestingu eða um 26.000 til 30.000 íbúðir. Og hvað haldið þið? Í Sviss, þar sem rekin er heilbrigður leigu og húsnæðismarkaður og sveiflur því litlar, þar sem aðkoma lífeyrissjóða í þessari uppbyggingu er mest, mælist verðbólga lægst á meðal Evrópuþjóða og hefur lengi gert. Ólafur Margeirsson hagfræðingur skrifar góða grein, Besta vörnin gegn verðbólgu, sem ég hvet alla til að lesa. En Ólafur segir: "Skortur á húsnæði er sóun: sóun á tíma, orku og peningum. Skortur á húsnæði leiðir til minna hagkerfis, minni velsældar, meiri verðbólgu og hærri vaxta en ella. Vaxtahækkanir Seðlabankans munu vafalítið koma verðbólgu niður á skikkanlegt stig að lokum. En þær ýta líka undir efnahagslegan og pólitískan óstöðugleika. Þær auka líka hættuna á frekari húsnæðisskorti á næstu árum, sem leiðir okkur einfaldlega aftur í átt að þeim stað sem við erum á í dag: skortur á húsnæði, óstöðugleiki, verðbólga og átök á vinnumarkaði.” En af hverju eru íslenskir lífeyrissjóðir svona tregir til? Þeir hafa verið stórir lánveitendur á þessum markaði en hafa ekki viljað koma inn sem eigendur. Þessari spurningu er ekki auðsvarað nema með rökum sem standast litla sem enga skoðun eins og orðsporsáhættu og fleiri þátta sem eru í hróplegri mótsögn við raunverulegt hlutverk þeirra, sem er að tryggja hag sjóðfélaga. Sjóðfélagar eru þeir sem byrja að greiða í lífeyrissjóð frá 16 ára aldri, eða frá fyrstu greiðslu, og allt til dauðadags. Hagsmunir sjóðfélaga eru því bundnir við hag okkar og lífskjör alla ævina en ekki bara þegar við förum á lífeyri. Það er sorgleg staðreynd að aðeins þeir sem hafa náð að koma yfir sig skuldlitlu þaki yfir höfuðið eru einu sjóðfélagarnir sem geta lifað með mannlegri reisn af greiðslum úr lífeyirssjóðum með uppbót almannatrygginga. Síhækkkandi húsnæðiskostnaður, vöruverð og leiguverð eru að sliga gamalt fólk og unga sjóðfélaga. Mikið til vegna græðgi fyrirtækja í eigu lífeyrissjóðanna. Fyrirtækja í okkar eigu sem hamra sífellt á hærri arðsemi, sama hvernig viðrar í hagkerfinu. Í grein Heimildarinnar kemur fram að meðallaun forstjóra 15 skráðra fyrirtækja í Kauphöllinni voru 7,1 milljón króna á mánuði á árinu 2022. Forstjórar sömu félaga voru með 5,8 milljónir króna að meðaltali á mánuði árið 2021 og 5,3 milljónir króna árið 2020, samkvæmt samantekt Heimildarinnar. Heildarlaun þeirra hafa því hækkað um 22 prósent á síðasta ári og 34 prósent á síðustu tveimur árum. Flest þessara fyrirtækja hafa hagnast ævintýralega í gegnum þær hremmingar sem þjóðin hefur gengið í gegnum síðustu tvö ár. Og hefur til að mynda hagnaður Eimskipa tvöfaldast með tilheyrandi áhrifum á vöruverð og verðbólgu. En þessi fyrirtæki eru í eigu þjóðarinnar, að stærstum hluta, sjóðfélaga! Almennings!! Þess vegna er mikilvægt að fólkið í landinu, sjóðfélagar, taki yfir stjórn sjóðanna því grunnurinn að andfélagslegri hegðun þeirra lýtur að því að atvinnurekendur eru með ráðandi stöðu yfir lífeyrissjóðum landsmanna. Þrátt fyrir að skreyta sig alþjóðlegum fjöðrum um samfélagsábyrgð eru þær lítið annað en stolnar þegar á reynir. Og við erum ekki að fara fram á mikið. Við erum að fara fram á að sjóðirnir stilli arðsemiskröfu í hóf, sérstaklega á viðkvæmum tímum, og sýni sjóðfélögum og samfélaginu öllu þá virðingu sem við eigum skilið. Taki stöðu gegn botnlausri græðgi, ofurlaunum og bónusum. Það hlýtur að vera merki um ótrúlegt metnaðarleysi og skammsýni að horfa einungis á eina breytu í lífskjarajöfnunni. Eins og að telja fólki trú um mikilvægi þess að lifa eins og þrælar allt sitt líf, til að hafa það hugmyndafræðilega gott á efri árum. Framfærslukostnaður og lífskjör í nútíð og framtíð hlýtur því að vega jafn þungt, og tekjurnar sem eiga að standa undir þeim ef okkur ber gæfa til að lifa nógu lengi til að njóta þeirra. Fjárfesting í húsnæði er ekki eingöngu talin öruggasta fjárfestingin heldur hefur raunhækkun húsnæðis, ein og sér, ekki verið mikið síðri en á verðbréfum í sögulegu samhengi. Þetta á ekki einungis við á Íslandi heldur er þetta alveg eins í samanburðarlöndunum og víðar. Því til viðbótar hlýtur aðgengi tíðra sjóðfélaga að öruggu og hagkvæmu húsnæði teljast til mikilvægustu hagmuna og lífskjara þeirra. Höfundur er formaður VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ragnar Þór Ingólfsson Lífeyrissjóðir Mest lesið Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Þegar fórnarlamb verður böðull Sigurður Skúlason Skoðun Skoðun Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Stundum hefur Gunnar Smári rétt fyrir sér Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Sjá meira
Ég hef fundað oftar en ég hef minni til með forsvarsmönnum lífeyrissjóðanna og SA, og komið að fjölda kynninga um arðsemi og mikilvægi þess að lífeyrissjóðirnir komi að fjárfestingu á íbúðamarkaði eins og tíðkast í þeim löndum sem við berum okkur gjarnan saman við. Sem dæmi þá eru lífeyrissjóðir á Norðurlöndunum með um og yfir 10% af heildareignum sínum til uppbyggingar á húsnæðisinnviðum sem sjóðfélagar þeirra hafa svo aðgang að til leigu, eða kaups, á betri kjörum en á markaði. Einnig eru lífeyrissjóðir erlendis farnir að fjárfesta í auknum mæli í uppbyggingu hjúkrunarheimila og búsetu úrræða fyrir eldra fólk. Í þýskumælandi löndum er þetta fjárfestingarhlutfall enn hærra. Sem dæmi má nefna að svissneskir lífeyrissjóðir eru með um 20 til 24% af heildareignum í húsnæðisfjárfestingum. Ég heimsótti, ásamt fulltrúum frá SA og Lífeyrissjóði verslunarmanna, PFA sem er stærsti lífeyrissjóður Danmerkur. PFA er um 13.000 milljarðar að stærð. Þessi eini sjóður er um tvöfalt stærri en allt íslenska lífeyrissjóðakerfið en heildar eignir þess voru um 6.600 milljarðar í lok árs 2022. PFA í Danmörku er með um 10% af heildareignum í uppbyggingu á leiguíbúðum og hófu fjárfestingu og uppbyggingu á hjúkrunarheimilum fyrir aldraða árið 2017 með góðum árangri. Sjóðfélagar PFA fá forgang í íbúðir á þeirra vegum og í krafti stærðar sinnar bjóða þeir betri þjónustu á húkrunarheimilum sem þeir eiga, fyrir sama verð, eða sambærilega þjónustu og annarsstaðar fyrir lægra verð. Þannig býr PFA að góðum fjárfestingarkostum sem gagnast sjóðfélögum. Einnig bjóða þeir upp á fjölbreytta þjónustu við sjóðfélaga sem fá þá tilfinningu að þeir séu raunverulega settir í fyrsta sæti og hafa margvíslegan ávinning, umfram lífeyri, af því að greiða til PFA. Þegar ég spurði af hverju þeir gerðu svona mikið fyrir sjóðfélaga sína voru þeir hissa, eiginlega orðlausir. En auðvitað kom svo upp úr krafsinu að þeir starfa í samkeppnisumhverfi og sjóðfélagar hafa meira val um í hvaða sjóði þeir greiða. Ef við setjum þetta í samhengi. 10% af heildareignum í húsnæðisinnviðum, þá væru íslenskir lífeyrissjóðir með um 660 milljarða í fjárfestingu á íbúðamarkaði. 660 milljarðar eða 13.200 íbúðir. Ef lífeyrissjóðirnir væru með svipað hlutfall af heildareignum og lífeyrissjóðir í Sviss væru íslensku sjóðirnir með um 1.300 til 1.500 milljarða í húsnæðis fjárfestingu eða um 26.000 til 30.000 íbúðir. Og hvað haldið þið? Í Sviss, þar sem rekin er heilbrigður leigu og húsnæðismarkaður og sveiflur því litlar, þar sem aðkoma lífeyrissjóða í þessari uppbyggingu er mest, mælist verðbólga lægst á meðal Evrópuþjóða og hefur lengi gert. Ólafur Margeirsson hagfræðingur skrifar góða grein, Besta vörnin gegn verðbólgu, sem ég hvet alla til að lesa. En Ólafur segir: "Skortur á húsnæði er sóun: sóun á tíma, orku og peningum. Skortur á húsnæði leiðir til minna hagkerfis, minni velsældar, meiri verðbólgu og hærri vaxta en ella. Vaxtahækkanir Seðlabankans munu vafalítið koma verðbólgu niður á skikkanlegt stig að lokum. En þær ýta líka undir efnahagslegan og pólitískan óstöðugleika. Þær auka líka hættuna á frekari húsnæðisskorti á næstu árum, sem leiðir okkur einfaldlega aftur í átt að þeim stað sem við erum á í dag: skortur á húsnæði, óstöðugleiki, verðbólga og átök á vinnumarkaði.” En af hverju eru íslenskir lífeyrissjóðir svona tregir til? Þeir hafa verið stórir lánveitendur á þessum markaði en hafa ekki viljað koma inn sem eigendur. Þessari spurningu er ekki auðsvarað nema með rökum sem standast litla sem enga skoðun eins og orðsporsáhættu og fleiri þátta sem eru í hróplegri mótsögn við raunverulegt hlutverk þeirra, sem er að tryggja hag sjóðfélaga. Sjóðfélagar eru þeir sem byrja að greiða í lífeyrissjóð frá 16 ára aldri, eða frá fyrstu greiðslu, og allt til dauðadags. Hagsmunir sjóðfélaga eru því bundnir við hag okkar og lífskjör alla ævina en ekki bara þegar við förum á lífeyri. Það er sorgleg staðreynd að aðeins þeir sem hafa náð að koma yfir sig skuldlitlu þaki yfir höfuðið eru einu sjóðfélagarnir sem geta lifað með mannlegri reisn af greiðslum úr lífeyirssjóðum með uppbót almannatrygginga. Síhækkkandi húsnæðiskostnaður, vöruverð og leiguverð eru að sliga gamalt fólk og unga sjóðfélaga. Mikið til vegna græðgi fyrirtækja í eigu lífeyrissjóðanna. Fyrirtækja í okkar eigu sem hamra sífellt á hærri arðsemi, sama hvernig viðrar í hagkerfinu. Í grein Heimildarinnar kemur fram að meðallaun forstjóra 15 skráðra fyrirtækja í Kauphöllinni voru 7,1 milljón króna á mánuði á árinu 2022. Forstjórar sömu félaga voru með 5,8 milljónir króna að meðaltali á mánuði árið 2021 og 5,3 milljónir króna árið 2020, samkvæmt samantekt Heimildarinnar. Heildarlaun þeirra hafa því hækkað um 22 prósent á síðasta ári og 34 prósent á síðustu tveimur árum. Flest þessara fyrirtækja hafa hagnast ævintýralega í gegnum þær hremmingar sem þjóðin hefur gengið í gegnum síðustu tvö ár. Og hefur til að mynda hagnaður Eimskipa tvöfaldast með tilheyrandi áhrifum á vöruverð og verðbólgu. En þessi fyrirtæki eru í eigu þjóðarinnar, að stærstum hluta, sjóðfélaga! Almennings!! Þess vegna er mikilvægt að fólkið í landinu, sjóðfélagar, taki yfir stjórn sjóðanna því grunnurinn að andfélagslegri hegðun þeirra lýtur að því að atvinnurekendur eru með ráðandi stöðu yfir lífeyrissjóðum landsmanna. Þrátt fyrir að skreyta sig alþjóðlegum fjöðrum um samfélagsábyrgð eru þær lítið annað en stolnar þegar á reynir. Og við erum ekki að fara fram á mikið. Við erum að fara fram á að sjóðirnir stilli arðsemiskröfu í hóf, sérstaklega á viðkvæmum tímum, og sýni sjóðfélögum og samfélaginu öllu þá virðingu sem við eigum skilið. Taki stöðu gegn botnlausri græðgi, ofurlaunum og bónusum. Það hlýtur að vera merki um ótrúlegt metnaðarleysi og skammsýni að horfa einungis á eina breytu í lífskjarajöfnunni. Eins og að telja fólki trú um mikilvægi þess að lifa eins og þrælar allt sitt líf, til að hafa það hugmyndafræðilega gott á efri árum. Framfærslukostnaður og lífskjör í nútíð og framtíð hlýtur því að vega jafn þungt, og tekjurnar sem eiga að standa undir þeim ef okkur ber gæfa til að lifa nógu lengi til að njóta þeirra. Fjárfesting í húsnæði er ekki eingöngu talin öruggasta fjárfestingin heldur hefur raunhækkun húsnæðis, ein og sér, ekki verið mikið síðri en á verðbréfum í sögulegu samhengi. Þetta á ekki einungis við á Íslandi heldur er þetta alveg eins í samanburðarlöndunum og víðar. Því til viðbótar hlýtur aðgengi tíðra sjóðfélaga að öruggu og hagkvæmu húsnæði teljast til mikilvægustu hagmuna og lífskjara þeirra. Höfundur er formaður VR.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun