Hvenær á að sækja um hjá Tryggingastofnun? Björn Berg Gunnarsson skrifar 7. júlí 2023 08:30 Hvernig myndum við lýsa vel heppnuðu opinberu kerfi? Ætli við getum ekki verið sammála um að slíkt kerfi þurfi að styðja við þau sem þurfa á stuðningi að halda? Það þarf væntanlega að vera sanngjarnt, þó svo endalaust verði eflaust deilt um hvað telst nógu sanngjarnt. En hversu aðgengilegt þarf gott kerfi að vera? Þurfa notendur þess að skilja það? Ef sérstökum heimildum innan kerfisins er ætlað að koma til móts við fólk í tilteknum aðstæðum, verða viðkomandi látin vita af þeim möguleikum eða má ætlast til þess að þau kveiki sjálf á perunni? Flækjustigið Þótt margar jákvæðar og gagnlegar breytingar hafi verið gerðar á greiðslum ellilífeyris Tryggingastofnunar (TR) undanfarin ár er kerfið því miður enn of flókið og ekki sanngjarnt að gera ráð fyrir því að öll þau sem nálgist lífeyrisaldur geti hjálparlaust tekið upplýstar ákvarðanir um það sem hentar þeim og kemur til með að hafa áhrif á fjárhag þeirra ævilangt. Vissulega var kerfið einfaldað til muna fyrir nokkrum árum en flækjustig þess einskorðast ekki aðeins við reglurnar eins og þær standa í dag. Eilífar breytingar Eðlilega sýnist sitt hverjum um hvernig haga skuli greiðslum og reglum og því breytast þær mjög oft. Breytingunum er að sjálfsögðu ætlað að bæta kerfið en þær auka þó enn við flækjustigið því almenn umræða um greiðslur og skerðingar TR byggir oft á því sem þegar er búið að breyta. Sem dæmi um slíkt má nefna breyttar fjárhæðir greiðslna um áramót og aftur 1. júlí síðastliðinn, umfangsmikla breytingu á tengslum séreignarsparnaðar og greiðslna TR og breyttar heimildir til töku hálfs lífeyris. Þessar sífelldu breytingar verða því miður til þess að kerfið verður ekki eins aðgengilegt og það ætti sennilega að vera og þegar kemur að því að taka mikilvægar ákvarðanir er skiljanlegt að margir eigi erfitt með að átta sig. Hvenær er best að sækja um? Í störfum mínum við ráðgjöf um lífeyrismál og starfslok ber mikið á spurningum um Tryggingastofnun. Meðal þeirra algengustu er hvænær heppilegast sé að sækja um greiðslur þaðan. Mikilvægt er að hafa í huga að ekki er hægt að alhæfa í þeim efnum og svarið fer eftir aðstæðum þeirra sem í hlut eiga. Nú er heimilt er að sækja um töku ellilífeyris TR frá 65 ára aldri til áttræðs, en ekki er langt síðan tímabilið var frá 67 til 72 ára. Þær fjárhæðir sem yfirleitt er rætt um í tengslum við stofnunina, svo sem á námskeiðum um lífeyrismál, miða við að sótt sé um við 67 ára aldur. Sé fólk hins vegar yngra þegar gengið er frá umsókn er gert ráð fyrir að greiða þurfi viðkomandi lengur en ella og því lækka mánaðarlegar greiðslur ævilangt. Sé umsókn frestað fram yfir 67 ára aldur aukast mánaðarlegar greiðslur. Hversu mikið greiðslurnar hækka eða lækka hefur auk þess tekið nokkrum breytingum á undanförnum árum, rétt eins og svo margt annað. Fyrir nokkru var frítekjumark atvinnutekna vegna ellilífeyris TR tvöfaldað og nemur nú 200.000 krónum á mánuði eða 2,4 milljónum króna á ári. Það er því augljóslega ekki gert ráð fyrir því að fólk í fullri vinnu sæki um greiðslur og því er oft talað um að vissara sé að geyma umsókn þar til eftir að farið sé á eftirlaun. Ákvörðun um töku hálfs lífeyris, sem ég hef áður ritað um, getur haft talsverð áhrif á tímasetningu umsóknar, en sjaldan hentar taka fulls lífeyris hjá TR samtímis fullri atvinnu. Ekki sækja um of snemma Sem dæmi um hvaða áhrif það getur haft að fresta töku lífeyris má nefna að eftir hækkun greiðslna TR nú um síðustu mánaðamót falla þær niður þegar tekjur einstaklings sem sótti um 67 ára eru komnar yfir um 725.000 kr. á mánuði umfram 200.000 kr. frítekjumark atvinnutekna. Aðili með tekjur yfir þeim mörkum, sem ætlar að vinna til sjötugs, fær því engar greiðslur frá TR sæki hann um 67 ára. Þegar hann loks hættir störfum þremur árum síðar fær hann sömu greiðslur og aðrir sem sóttu um 67 ára. Hafi hann hins vegar frestað umsókninni þar til hann hættir sjötugur verða greiðslurnar 20% hærri en ella. Það borgar sig því ekki að sækja um of snemma. Flókið kerfi en mikilvægt að vanda til verka Umtalsverðir fjármunir eru í húfi og því er mikilvægt að nálgast lífeyrismálin faglega og gefa sér tíma í undirbúninginn. Þetta á ekki síst við þegar ákveða á hvenær sækja skuli um greiðslur frá TR. Þar að auki bendir ekkert til annars en að áfram verði gerðar tíðar breytingar á reglum og greiðslum stofnunarinnar og því er nauðsynlegt að tryggja að réttar upplýsingar liggi fyrir svo taka megi ákvörðun sem skilar sem bestri útkomu. Höfundur er fjármálaráðgjafi og fyrirlesari og veitir ráðgjöf um lífeyrismál og starfslok. Nánar á bjornberg.is. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Berg Gunnarsson Fjármál heimilisins Tryggingar Mest lesið Opið bréf til Einars Þorsteinssonar og Hildar Björnsdóttur - Hafið þið enga sómakennd? Linda Ósk Sigurðardóttir Skoðun Áfastur plasttappi lýðræðisins Þórður Snær Júlíusson Skoðun Halldór 22.02.2025 Halldór Opið bréf til bæjarstjóra Kópavogs Ágústa Dröfn Kristleifsdóttir Skoðun Söngvakeppnin og hömlulaus áfengisdýrkun Björn Sævar Einarsson Skoðun Stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga er sama um menntun barna en hvað með foreldra? Helga C Reynisdóttir Skoðun Háskóli Íslands fyrir öll - Rektorsframboð Silju Báru Ólöf Bjarki Antons og Atli María Kjeld Skoðun Harka af sér og halda áfram Hulda Jónsdóttir Tölgyes Skoðun Góðir vegir – Aukin lífsgæði og blómlegt atvinnulíf Edda Rut Björnsdóttir Skoðun Um Varasjóð VR Flosi Eiríksson Skoðun Skoðun Skoðun Áslaug Arna er leiðtoginn sem Sjálfstæðisflokkurinn þarf Hafrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Aðgát skal höfð... Hildur Þöll Ágústsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Einars Þorsteinssonar og Hildar Björnsdóttur - Hafið þið enga sómakennd? Linda Ósk Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sameinumst – stétt með stétt Sævar Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til bæjarstjóra Kópavogs Ágústa Dröfn Kristleifsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga er sama um menntun barna en hvað með foreldra? Helga C Reynisdóttir skrifar Skoðun Söngvakeppnin og hömlulaus áfengisdýrkun Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Íþróttastarf fyrir alla Guðmundur Sigurbergsson,Ingvar Sverrisson,Hrafnkell Marínósson skrifar Skoðun Á hlóðum Mennta- og barnamálaráðuneytisins Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að verja friðinn Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun 12 spor ríkisstjórnarinnar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Færni í nýsköpun krefst þjálfunar Ingibjörg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður áttar sig á gildi fullveldisins Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Góðir vegir – Aukin lífsgæði og blómlegt atvinnulíf Edda Rut Björnsdóttir skrifar Skoðun Háskóli Íslands fyrir öll - Rektorsframboð Silju Báru Ólöf Bjarki Antons og Atli María Kjeld skrifar Skoðun Áfastur plasttappi lýðræðisins Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Um Varasjóð VR Flosi Eiríksson skrifar Skoðun Töfrakista tækifæranna Hrefna Óskarsdóttir skrifar Skoðun Dómskerfið reynir að þegja alla gagnrýni á sig í hel Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Frelsið er yndislegt þegar það hentar Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Borgaralegt og hernaðarlegt Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskorun til Reykjavíkurborgar um matvæli í leik- og grunnskólum Anna Laufey Stefánsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind er síðasta von íslensks heilbrigðiskerfis – munum við grípa tækifærið? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við erum ennþá hvalveiðiþjóð, hvenær ætlar ríkisstjórnin að grípa í taumana? Micah Garen skrifar Skoðun Vegna umfjöllunar Kveiks um kynferðislega áreitni á vinnustöðum Andri Valur Ívarsson,Anna Rós Sigmundsdóttir,Dagný Aradóttir Pind,Hrannar Már Gunnarsson,Jenný Þórunn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Grafið undan grunngildum Sólveig Anna Jónsdóttir skrifar Skoðun Samúð Jón Steinar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Allskonar núansar Lilja Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Íslensk framleiðsla á undanhaldi - hver græðir? Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Magnús Karl Magnússon – öflugur málsvari Háskóla Íslands Arna Hauksdóttir,Þórarinn Guðjónsson skrifar Sjá meira
Hvernig myndum við lýsa vel heppnuðu opinberu kerfi? Ætli við getum ekki verið sammála um að slíkt kerfi þurfi að styðja við þau sem þurfa á stuðningi að halda? Það þarf væntanlega að vera sanngjarnt, þó svo endalaust verði eflaust deilt um hvað telst nógu sanngjarnt. En hversu aðgengilegt þarf gott kerfi að vera? Þurfa notendur þess að skilja það? Ef sérstökum heimildum innan kerfisins er ætlað að koma til móts við fólk í tilteknum aðstæðum, verða viðkomandi látin vita af þeim möguleikum eða má ætlast til þess að þau kveiki sjálf á perunni? Flækjustigið Þótt margar jákvæðar og gagnlegar breytingar hafi verið gerðar á greiðslum ellilífeyris Tryggingastofnunar (TR) undanfarin ár er kerfið því miður enn of flókið og ekki sanngjarnt að gera ráð fyrir því að öll þau sem nálgist lífeyrisaldur geti hjálparlaust tekið upplýstar ákvarðanir um það sem hentar þeim og kemur til með að hafa áhrif á fjárhag þeirra ævilangt. Vissulega var kerfið einfaldað til muna fyrir nokkrum árum en flækjustig þess einskorðast ekki aðeins við reglurnar eins og þær standa í dag. Eilífar breytingar Eðlilega sýnist sitt hverjum um hvernig haga skuli greiðslum og reglum og því breytast þær mjög oft. Breytingunum er að sjálfsögðu ætlað að bæta kerfið en þær auka þó enn við flækjustigið því almenn umræða um greiðslur og skerðingar TR byggir oft á því sem þegar er búið að breyta. Sem dæmi um slíkt má nefna breyttar fjárhæðir greiðslna um áramót og aftur 1. júlí síðastliðinn, umfangsmikla breytingu á tengslum séreignarsparnaðar og greiðslna TR og breyttar heimildir til töku hálfs lífeyris. Þessar sífelldu breytingar verða því miður til þess að kerfið verður ekki eins aðgengilegt og það ætti sennilega að vera og þegar kemur að því að taka mikilvægar ákvarðanir er skiljanlegt að margir eigi erfitt með að átta sig. Hvenær er best að sækja um? Í störfum mínum við ráðgjöf um lífeyrismál og starfslok ber mikið á spurningum um Tryggingastofnun. Meðal þeirra algengustu er hvænær heppilegast sé að sækja um greiðslur þaðan. Mikilvægt er að hafa í huga að ekki er hægt að alhæfa í þeim efnum og svarið fer eftir aðstæðum þeirra sem í hlut eiga. Nú er heimilt er að sækja um töku ellilífeyris TR frá 65 ára aldri til áttræðs, en ekki er langt síðan tímabilið var frá 67 til 72 ára. Þær fjárhæðir sem yfirleitt er rætt um í tengslum við stofnunina, svo sem á námskeiðum um lífeyrismál, miða við að sótt sé um við 67 ára aldur. Sé fólk hins vegar yngra þegar gengið er frá umsókn er gert ráð fyrir að greiða þurfi viðkomandi lengur en ella og því lækka mánaðarlegar greiðslur ævilangt. Sé umsókn frestað fram yfir 67 ára aldur aukast mánaðarlegar greiðslur. Hversu mikið greiðslurnar hækka eða lækka hefur auk þess tekið nokkrum breytingum á undanförnum árum, rétt eins og svo margt annað. Fyrir nokkru var frítekjumark atvinnutekna vegna ellilífeyris TR tvöfaldað og nemur nú 200.000 krónum á mánuði eða 2,4 milljónum króna á ári. Það er því augljóslega ekki gert ráð fyrir því að fólk í fullri vinnu sæki um greiðslur og því er oft talað um að vissara sé að geyma umsókn þar til eftir að farið sé á eftirlaun. Ákvörðun um töku hálfs lífeyris, sem ég hef áður ritað um, getur haft talsverð áhrif á tímasetningu umsóknar, en sjaldan hentar taka fulls lífeyris hjá TR samtímis fullri atvinnu. Ekki sækja um of snemma Sem dæmi um hvaða áhrif það getur haft að fresta töku lífeyris má nefna að eftir hækkun greiðslna TR nú um síðustu mánaðamót falla þær niður þegar tekjur einstaklings sem sótti um 67 ára eru komnar yfir um 725.000 kr. á mánuði umfram 200.000 kr. frítekjumark atvinnutekna. Aðili með tekjur yfir þeim mörkum, sem ætlar að vinna til sjötugs, fær því engar greiðslur frá TR sæki hann um 67 ára. Þegar hann loks hættir störfum þremur árum síðar fær hann sömu greiðslur og aðrir sem sóttu um 67 ára. Hafi hann hins vegar frestað umsókninni þar til hann hættir sjötugur verða greiðslurnar 20% hærri en ella. Það borgar sig því ekki að sækja um of snemma. Flókið kerfi en mikilvægt að vanda til verka Umtalsverðir fjármunir eru í húfi og því er mikilvægt að nálgast lífeyrismálin faglega og gefa sér tíma í undirbúninginn. Þetta á ekki síst við þegar ákveða á hvenær sækja skuli um greiðslur frá TR. Þar að auki bendir ekkert til annars en að áfram verði gerðar tíðar breytingar á reglum og greiðslum stofnunarinnar og því er nauðsynlegt að tryggja að réttar upplýsingar liggi fyrir svo taka megi ákvörðun sem skilar sem bestri útkomu. Höfundur er fjármálaráðgjafi og fyrirlesari og veitir ráðgjöf um lífeyrismál og starfslok. Nánar á bjornberg.is.
Opið bréf til Einars Þorsteinssonar og Hildar Björnsdóttur - Hafið þið enga sómakennd? Linda Ósk Sigurðardóttir Skoðun
Stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga er sama um menntun barna en hvað með foreldra? Helga C Reynisdóttir Skoðun
Háskóli Íslands fyrir öll - Rektorsframboð Silju Báru Ólöf Bjarki Antons og Atli María Kjeld Skoðun
Skoðun Opið bréf til Einars Þorsteinssonar og Hildar Björnsdóttur - Hafið þið enga sómakennd? Linda Ósk Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga er sama um menntun barna en hvað með foreldra? Helga C Reynisdóttir skrifar
Skoðun Íþróttastarf fyrir alla Guðmundur Sigurbergsson,Ingvar Sverrisson,Hrafnkell Marínósson skrifar
Skoðun Háskóli Íslands fyrir öll - Rektorsframboð Silju Báru Ólöf Bjarki Antons og Atli María Kjeld skrifar
Skoðun Áskorun til Reykjavíkurborgar um matvæli í leik- og grunnskólum Anna Laufey Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Gervigreind er síðasta von íslensks heilbrigðiskerfis – munum við grípa tækifærið? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Við erum ennþá hvalveiðiþjóð, hvenær ætlar ríkisstjórnin að grípa í taumana? Micah Garen skrifar
Skoðun Vegna umfjöllunar Kveiks um kynferðislega áreitni á vinnustöðum Andri Valur Ívarsson,Anna Rós Sigmundsdóttir,Dagný Aradóttir Pind,Hrannar Már Gunnarsson,Jenný Þórunn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Magnús Karl Magnússon – öflugur málsvari Háskóla Íslands Arna Hauksdóttir,Þórarinn Guðjónsson skrifar
Opið bréf til Einars Þorsteinssonar og Hildar Björnsdóttur - Hafið þið enga sómakennd? Linda Ósk Sigurðardóttir Skoðun
Stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga er sama um menntun barna en hvað með foreldra? Helga C Reynisdóttir Skoðun
Háskóli Íslands fyrir öll - Rektorsframboð Silju Báru Ólöf Bjarki Antons og Atli María Kjeld Skoðun