Skemmtiferðaskip eiga að vera ávinningur fyrir samfélög – þörf á breyttri nálgun á nýrri auðlind Jón Þorvaldur Heiðarsson skrifar 19. júlí 2023 15:01 Ásókn skemmtiferðaskipa til Íslands hefur tekið stökk eftir kóvið. Íslenskar hafnir sem eru eftirsóknarverðar í þessum tilgangi eru orðnar einskonar auðlind, jafnvel takmörkuð auðlind. Það er okkar tækifæri að þessi nýja auðlind norður í höfum getur skilað miklum hagnaði, líklega milljörðum á ári. Auðlindina þarf því að nýta vel eins og aðrar auðlindir og fá sem mest út úr henni fyrir viðkomandi samfélög. Í hafnarlögum segir hins vegar í 16. grein: Tekjum og eignum hafnar sem rekin er skv. 1. og 2. tölul. 8. gr. {innskot höfundar: hafnir í eigu sveitarfélaga} má einungis verja í þágu hafnarinnar. Þetta þýðir að það er bannað samkvæmt lögum að hagnaður af hafnarþjónustu við skemmtiferðaskip renni til samfélagsins í gegnum sveitarfélagagið sem á höfnina. Þetta lagaákvæði var sett áður en skemmtiferðaskip urðu algeng í höfnun Íslands og er skiljanlegt í því ljósi að hafnir þjónuðu mest fiskiskipum og flutningaskipum. Ekki var æskilegt að sveitarsjóðir misnotuðu aðstöðu sína og notuðu hafnir sem beina tekjulind með óþarfa álögum á hafnarstarfsemi. Þessu lagaákvæði þarf að breyta í ljósi breyttra tíma þannig að hagnaður af þjónustu við skemmtiferðaskip megi renna til viðkomandi samfélags. Að hagnaðurinn af auðlindinni megi renna til almennings. Það er allra hagur að það sé sátt um þessa starfsemi. Til að ná slíkri sátt þarf að koma á móts við heimamenn. Það þarf að vera þannig að íbúar í hafnarbyggðum líti á skemmtiferðaskip sem siglir inn fjörðinn sem eitthvað sem eykur þeirra eigin hag en ekki bara eitthvað sem veldur ágangi og mengun. En þannig hefur umræðan á Ísafirði og Akureyri verið. Mengun skemmtiferðaskipa er síðan mál sem á margar hliðar. Það er kaldhæðnislegt að ef minni mengunarvarnarbúnaður væri í skipunum sæist mengunin minna og væri þá líklega minna kvartað yfir henni. Með því að setja díselútblásturinn í sturtu áður en hann fer út í andrúmsloftið minnkar mengunin en gufan sem myndast gerir útblásturinn sjáanlegri. Mengun frá skemmtiferðaskipum er hins vegar heims (glóbal) vandamál eins og útblástur frá öðrum díselvélum en ekki staðbundið (lókal) vandamál. Til að minnka mengun í þessari atvinnugrein þyrfti helst alþjóðlegar aðgerðir svo sem alþjóðlegan mengunarskatt. Almennt ætti að nota skatta í meira mæli til að stuðla að loftlagsmarkmiðum. En hvort skemmtiferðaskip eru meira mengandi ferðamáti en aðrir svo sem flug er ekki augljóst. Það sem við getum gert ein og sér hér á landi er að hækka gjöld á þau skip sem menga mest en umbuna þeim sem menga minna og hefur stefnan verið sett á slíka taxtabreytingu. Það er líka hægt að skylda skip sem hingað koma til að tengjast rafmagni í landi á meðan þau liggja við bryggju. Það minnkar útblástur. Slíkur búnaður er hins vegar óhemju dýr og setur auka álag á raforkukerfið. Notandinn þarf að standa undir þessum kostnaði, þ.e.a.s. skipið sem leggst að bryggju þarf að greiða nægilega mikið fyrir rafmagnið til að það standi undir búnaðinum. Vonandi verður þetta framtíðin en um þessar mundir eru margar spurningar varðandi landtenginu. Hvar eru sársaukamörk í verði á landrafmagni? Munu útgerðir skemmtiferðaskipa sækjast eftir landtengingu við grænt rafmagn til að auka orðspor sitt þrátt fyrir hátt verð? Er þetta skilvirkasta leiðin til að minnka útblástur eða myndi sama upphæð sett í önnur umhverfisverkefni minnka útblástur margfalt meira? Með öðrum orðum: getur mengunargjald sem notað yrði í önnur umhverfisverkefni gefið meiri minnkun í losun gróðurhúsaáhrifa en samsvarandi gjald fyrir landtengingu? Eða er landtenging ekki svarið heldur að skylda skipin til að kaupa lífolíu sem við myndum framleiða með repjurækt? Þetta eru allt spurningar sem þarf að leyta svara við. Þær eru allar hluti af því að nýta þessa óvæntu auðlind sem best í þágu almennings og samfélags. Það er stóra verkefnið. Höfundur er lektor við Háskólann á Akureyri og stjórnarmaður í Hafnarsamlagi Norðurlands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Þorvaldur Heiðarsson Ferðamennska á Íslandi Skemmtiferðaskip á Íslandi Mest lesið Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Skoðun Á að kjósa það sama og síðast? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Setjum söguna í samhengi við nútímann Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Frelsi 2024 Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Samgöngur eru heilbrigðismál Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Vegferð í þágu barna skilar árangri Ásmundur Einar Daðason skrifar Skoðun Þjóðarátak í sölu á klósettpappír Bjarki Hjörleifsson skrifar Skoðun Skínandi skær í skammdeginu Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rasismi Einar Helgason skrifar Skoðun Kæru ungu foreldrar Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson skrifar Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Orðfimi ungra menningarsinna Klara Nótt Egilson skrifar Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar Skoðun Frambjóðendur, gerið betur Steinunn Þórðardóttir skrifar Skoðun Greiðar samgöngur í Norðvesturkjördæmi Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Ný og fersk örmyndskýrsla um hvalveiðar Rán Flygenring skrifar Skoðun Stuldur um hábjartan dag Herdís Dröfn Fjeldsted skrifar Skoðun 7.500 íbúðir á Reykjavíkurflugvelli? Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að kreista mjólkurkúna Björg Ágústsdóttir skrifar Skoðun Efnahagsmál eru loftslagsmál Steinunn Kristín Guðnadóttir skrifar Skoðun Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Flug til framtíðar Arnheiður Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn boðar jafnvægi, forgangsröðun og ábyrgð Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Sjá meira
Ásókn skemmtiferðaskipa til Íslands hefur tekið stökk eftir kóvið. Íslenskar hafnir sem eru eftirsóknarverðar í þessum tilgangi eru orðnar einskonar auðlind, jafnvel takmörkuð auðlind. Það er okkar tækifæri að þessi nýja auðlind norður í höfum getur skilað miklum hagnaði, líklega milljörðum á ári. Auðlindina þarf því að nýta vel eins og aðrar auðlindir og fá sem mest út úr henni fyrir viðkomandi samfélög. Í hafnarlögum segir hins vegar í 16. grein: Tekjum og eignum hafnar sem rekin er skv. 1. og 2. tölul. 8. gr. {innskot höfundar: hafnir í eigu sveitarfélaga} má einungis verja í þágu hafnarinnar. Þetta þýðir að það er bannað samkvæmt lögum að hagnaður af hafnarþjónustu við skemmtiferðaskip renni til samfélagsins í gegnum sveitarfélagagið sem á höfnina. Þetta lagaákvæði var sett áður en skemmtiferðaskip urðu algeng í höfnun Íslands og er skiljanlegt í því ljósi að hafnir þjónuðu mest fiskiskipum og flutningaskipum. Ekki var æskilegt að sveitarsjóðir misnotuðu aðstöðu sína og notuðu hafnir sem beina tekjulind með óþarfa álögum á hafnarstarfsemi. Þessu lagaákvæði þarf að breyta í ljósi breyttra tíma þannig að hagnaður af þjónustu við skemmtiferðaskip megi renna til viðkomandi samfélags. Að hagnaðurinn af auðlindinni megi renna til almennings. Það er allra hagur að það sé sátt um þessa starfsemi. Til að ná slíkri sátt þarf að koma á móts við heimamenn. Það þarf að vera þannig að íbúar í hafnarbyggðum líti á skemmtiferðaskip sem siglir inn fjörðinn sem eitthvað sem eykur þeirra eigin hag en ekki bara eitthvað sem veldur ágangi og mengun. En þannig hefur umræðan á Ísafirði og Akureyri verið. Mengun skemmtiferðaskipa er síðan mál sem á margar hliðar. Það er kaldhæðnislegt að ef minni mengunarvarnarbúnaður væri í skipunum sæist mengunin minna og væri þá líklega minna kvartað yfir henni. Með því að setja díselútblásturinn í sturtu áður en hann fer út í andrúmsloftið minnkar mengunin en gufan sem myndast gerir útblásturinn sjáanlegri. Mengun frá skemmtiferðaskipum er hins vegar heims (glóbal) vandamál eins og útblástur frá öðrum díselvélum en ekki staðbundið (lókal) vandamál. Til að minnka mengun í þessari atvinnugrein þyrfti helst alþjóðlegar aðgerðir svo sem alþjóðlegan mengunarskatt. Almennt ætti að nota skatta í meira mæli til að stuðla að loftlagsmarkmiðum. En hvort skemmtiferðaskip eru meira mengandi ferðamáti en aðrir svo sem flug er ekki augljóst. Það sem við getum gert ein og sér hér á landi er að hækka gjöld á þau skip sem menga mest en umbuna þeim sem menga minna og hefur stefnan verið sett á slíka taxtabreytingu. Það er líka hægt að skylda skip sem hingað koma til að tengjast rafmagni í landi á meðan þau liggja við bryggju. Það minnkar útblástur. Slíkur búnaður er hins vegar óhemju dýr og setur auka álag á raforkukerfið. Notandinn þarf að standa undir þessum kostnaði, þ.e.a.s. skipið sem leggst að bryggju þarf að greiða nægilega mikið fyrir rafmagnið til að það standi undir búnaðinum. Vonandi verður þetta framtíðin en um þessar mundir eru margar spurningar varðandi landtenginu. Hvar eru sársaukamörk í verði á landrafmagni? Munu útgerðir skemmtiferðaskipa sækjast eftir landtengingu við grænt rafmagn til að auka orðspor sitt þrátt fyrir hátt verð? Er þetta skilvirkasta leiðin til að minnka útblástur eða myndi sama upphæð sett í önnur umhverfisverkefni minnka útblástur margfalt meira? Með öðrum orðum: getur mengunargjald sem notað yrði í önnur umhverfisverkefni gefið meiri minnkun í losun gróðurhúsaáhrifa en samsvarandi gjald fyrir landtengingu? Eða er landtenging ekki svarið heldur að skylda skipin til að kaupa lífolíu sem við myndum framleiða með repjurækt? Þetta eru allt spurningar sem þarf að leyta svara við. Þær eru allar hluti af því að nýta þessa óvæntu auðlind sem best í þágu almennings og samfélags. Það er stóra verkefnið. Höfundur er lektor við Háskólann á Akureyri og stjórnarmaður í Hafnarsamlagi Norðurlands.
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar
Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun