Fátækari með hverju árinu! Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar 6. desember 2023 15:02 Í dag sat ég kynningu á könnun Vörðu rannsóknarstofnunar vinnumarkaðarins sem unnin var fyrir ÖBÍ réttindasamtök um hagi fatlaðs fólks á Íslandi. Niðurstöðurnar vöktu mér djúpa sorg. Þær voru í engum samhljómi við orð ráðamanna sem óþreytandi segja okkur þjóðinni, að allt sé í lukkunar velstandi, jöfnuður hinn mesti meðal OECD ríkja og hagsæld meiri en nokkru sinni. Í gær voru í fréttum niðurstöður PISA rannsóknar á námsgetu barna á Íslandi, skemmst er frá að segja að Ísland skoraði lægst og var megin orsök þess sögð vegna félagslegra þátta. Í könnun Vörðu var niðurstaðan sú að fólk sem hefur fatlast vegna veikinda og slysa eða fæðst fatlað býr að stærstum hluta við fátækt og sára fátækt, standa þar verst einstæðir foreldrar og fólk sem býr eitt. Meirihlutinn býr við verri fjárhagslega stöðu nú en fyrir ári síðan. Sjötíu prósent svarenda geta ekki mætt óvæntum útgjöldum upp að kr. 80.000. Fjörutíu prósent geta ekki haldið barnaafmæli, gefið jólagjafir né afmælisgjafir eða kostað tómstundir barna sinna. Sjö af hverjum tíu búa við slæma andlega líðan og tíu prósent hafa daglega sjálfvígshugsanir eða hugsa um að skaða sig. Við skulum átta okkur á að hópurinn sem samanstendur af fólki úr öllum þjóðfélagsstigum, fólki sem vegna fötlunar sinnar þarf í ofanálag að búa við virðingarleysi og vanrækslu af hendi stjórnvalda þar sem því og börnum þess er haldið í skefjalausri fátækt. Ég var formaður ÖBÍ í sex ár, á þeim árum reyndum við á margvíslegan hátt að fá stjórnvöld til að skilja og bregðast við alvarleika fátæktar og hvernig hún kemur niður á, ekki bara því fólki sem hefur fatlast heldur líka á börnum þess og fjölskyldum. Gerðar voru kannanir og sýndu niðurstöður þeirra sífellt versnandi stöðu, en ekki sífellt batandi stöðu hópsins. Ítrekað bentu samtökin á að bæta þyrfti stöðuna, draga þyrfti verulega úr eða taka út áhrif framfærsluuppbótarinnar á atvinnutekjur þannig að það fólk sem gæti unnið að hluta til bæri eitthvað úr bítum. Auk þess yrði að hækka lífeyri verulega. Þá þyrfti að skoða og bæta húsnæðismál hópsins sérstaklega. Fátt stórt hefur verið gert til að bæta stöðu hópsins, frítekjumarkið var hækkað um síðustu áramót í 200.000 kr. og var það vel, en framfærslubótin var EKKI afnumin og gagnaðist því hækkunin á engan hátt þeim stóra hóp sem hana hefur. Fámennur hópur ungs fólks sem bjó í heimahúsum svokallaður NEED hópur hafði þó gagn af þessu sem í sjálfu sér var gott. Í dag er staðan sú að einstaklingur sem vinnur 40% starf og tekur örorkulífeyrir á móti, ber ekkert úr bítum fyrir vinnu sína. Skerðing vegna framfærsluuppbótar kemur m.a. í veg fyrir það. Í raun myndi sami einstaklingur hafa 2000 kr. meira til ráðstöfunar á mánuði væri hann eingöngu á örorkulífeyri og heima hjá sér, svo öfugsnúið sem það nú er. Við bentum ítrekað á að strípaður örorkulífeyrir ætti aldrei að vera lægri en lágmarkslaun, hann er enn talsvert lægri. Það dugir ekki að mála yfir mygluna, hún heldur áfram að valda ómældum skaða meðan hún er ekki upprætt. Stjórnvöld þurfa að axla ábyrgðina sem þau tókust á hendur; að vera eini aðilinn sem ræður fjárhagslegri stöðu 20.000 einstaklinga á Íslandi. Stjórnvöld þurfa að bæta fjárhagsstöðu örorku- og endurhæfingarlífeyristaka verulega og bæta félagslegt umhverfi hópsins umtalsvert. Það nægir ekki að bera á borð fyrir langsoltinn hópinn klisjukenndar frásagnir um hvað mikið stjórnvöld hafi gert, þegar niðurstaðan er ætíð sú, að það fæddist mús. Við stjórnvöld segi ég: Komið fram við fólk af virðingu, bjóðið því raunverulega aðstoð og hættið að plástra með smá aðgerðum. Takið á fátæktinni og framkvæmið af hugrekki! Ég hvet verkalýðshreyfinguna til að láta í sér heyra, flest sem eru á örorku- og endurhæfingarlífeyrir hafa verið á vinnumarkaði og eru á vinnumarkaði. Það skítur því skökku við að verkalýðshreyfingin láti sig litlui eða engu varða um afdrif sinna félaga. Láti sig engu varða að beinlínis sé gengið á mannvirðingu fólks sem hefur fallið af vinnumarkaði sökum veikinda eða slysa og því ýtt í sárafátækt. Hvað þarf staðan að verða slæm til að gripið verði til aðgerða sem breyta stöðunni til hins betra? Höfundur er eigandi örorkumats. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þuríður Harpa Sigurðardóttir Málefni fatlaðs fólks Mest lesið Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Sjá meira
Í dag sat ég kynningu á könnun Vörðu rannsóknarstofnunar vinnumarkaðarins sem unnin var fyrir ÖBÍ réttindasamtök um hagi fatlaðs fólks á Íslandi. Niðurstöðurnar vöktu mér djúpa sorg. Þær voru í engum samhljómi við orð ráðamanna sem óþreytandi segja okkur þjóðinni, að allt sé í lukkunar velstandi, jöfnuður hinn mesti meðal OECD ríkja og hagsæld meiri en nokkru sinni. Í gær voru í fréttum niðurstöður PISA rannsóknar á námsgetu barna á Íslandi, skemmst er frá að segja að Ísland skoraði lægst og var megin orsök þess sögð vegna félagslegra þátta. Í könnun Vörðu var niðurstaðan sú að fólk sem hefur fatlast vegna veikinda og slysa eða fæðst fatlað býr að stærstum hluta við fátækt og sára fátækt, standa þar verst einstæðir foreldrar og fólk sem býr eitt. Meirihlutinn býr við verri fjárhagslega stöðu nú en fyrir ári síðan. Sjötíu prósent svarenda geta ekki mætt óvæntum útgjöldum upp að kr. 80.000. Fjörutíu prósent geta ekki haldið barnaafmæli, gefið jólagjafir né afmælisgjafir eða kostað tómstundir barna sinna. Sjö af hverjum tíu búa við slæma andlega líðan og tíu prósent hafa daglega sjálfvígshugsanir eða hugsa um að skaða sig. Við skulum átta okkur á að hópurinn sem samanstendur af fólki úr öllum þjóðfélagsstigum, fólki sem vegna fötlunar sinnar þarf í ofanálag að búa við virðingarleysi og vanrækslu af hendi stjórnvalda þar sem því og börnum þess er haldið í skefjalausri fátækt. Ég var formaður ÖBÍ í sex ár, á þeim árum reyndum við á margvíslegan hátt að fá stjórnvöld til að skilja og bregðast við alvarleika fátæktar og hvernig hún kemur niður á, ekki bara því fólki sem hefur fatlast heldur líka á börnum þess og fjölskyldum. Gerðar voru kannanir og sýndu niðurstöður þeirra sífellt versnandi stöðu, en ekki sífellt batandi stöðu hópsins. Ítrekað bentu samtökin á að bæta þyrfti stöðuna, draga þyrfti verulega úr eða taka út áhrif framfærsluuppbótarinnar á atvinnutekjur þannig að það fólk sem gæti unnið að hluta til bæri eitthvað úr bítum. Auk þess yrði að hækka lífeyri verulega. Þá þyrfti að skoða og bæta húsnæðismál hópsins sérstaklega. Fátt stórt hefur verið gert til að bæta stöðu hópsins, frítekjumarkið var hækkað um síðustu áramót í 200.000 kr. og var það vel, en framfærslubótin var EKKI afnumin og gagnaðist því hækkunin á engan hátt þeim stóra hóp sem hana hefur. Fámennur hópur ungs fólks sem bjó í heimahúsum svokallaður NEED hópur hafði þó gagn af þessu sem í sjálfu sér var gott. Í dag er staðan sú að einstaklingur sem vinnur 40% starf og tekur örorkulífeyrir á móti, ber ekkert úr bítum fyrir vinnu sína. Skerðing vegna framfærsluuppbótar kemur m.a. í veg fyrir það. Í raun myndi sami einstaklingur hafa 2000 kr. meira til ráðstöfunar á mánuði væri hann eingöngu á örorkulífeyri og heima hjá sér, svo öfugsnúið sem það nú er. Við bentum ítrekað á að strípaður örorkulífeyrir ætti aldrei að vera lægri en lágmarkslaun, hann er enn talsvert lægri. Það dugir ekki að mála yfir mygluna, hún heldur áfram að valda ómældum skaða meðan hún er ekki upprætt. Stjórnvöld þurfa að axla ábyrgðina sem þau tókust á hendur; að vera eini aðilinn sem ræður fjárhagslegri stöðu 20.000 einstaklinga á Íslandi. Stjórnvöld þurfa að bæta fjárhagsstöðu örorku- og endurhæfingarlífeyristaka verulega og bæta félagslegt umhverfi hópsins umtalsvert. Það nægir ekki að bera á borð fyrir langsoltinn hópinn klisjukenndar frásagnir um hvað mikið stjórnvöld hafi gert, þegar niðurstaðan er ætíð sú, að það fæddist mús. Við stjórnvöld segi ég: Komið fram við fólk af virðingu, bjóðið því raunverulega aðstoð og hættið að plástra með smá aðgerðum. Takið á fátæktinni og framkvæmið af hugrekki! Ég hvet verkalýðshreyfinguna til að láta í sér heyra, flest sem eru á örorku- og endurhæfingarlífeyrir hafa verið á vinnumarkaði og eru á vinnumarkaði. Það skítur því skökku við að verkalýðshreyfingin láti sig litlui eða engu varða um afdrif sinna félaga. Láti sig engu varða að beinlínis sé gengið á mannvirðingu fólks sem hefur fallið af vinnumarkaði sökum veikinda eða slysa og því ýtt í sárafátækt. Hvað þarf staðan að verða slæm til að gripið verði til aðgerða sem breyta stöðunni til hins betra? Höfundur er eigandi örorkumats.
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar