Námsefnisgerð stendur höllum fæti Henry Alexander Henrysson og Sólrún Harðardóttir skrifa 14. febrúar 2024 08:30 Námsefni í skólastarfi Öll getum við verið sammála um að með góðu námsefni er stuðlað að aukinni þekkingu, skilningi, hæfni og þroska nemenda. Gæði námsefnis hefur samkvæmt öllum rannsóknum mikil áhrif á árangur og menntun. Vissulega byggir menntun á einstaklingnum sjálfum, sem og kennurum og skólaanda, en námsefnið er alltaf viðfangsefnið sem glímt er við og spunnið út frá. Gott námsefni vekur áhuga, styður við fjölbreytta kennsluhætti, gagnrýna hugsun, lýðræðislegt samtal og skapandi vinnu. Það hvetur og örvar bæði nemendur og kennara. Gott námsefni er ekki einungis fyrir nemendur heldur styður það við kennarann í starfi sínu. Með faglegri og metnaðarfullri námsefnisgerð, í samræmi við aðalnámskrá, fæst efni sem skólakerfið og samfélagið getur treyst. Íslenskt samfélag þarf á að halda séríslensku námsefni sem tekur meðal annars mið af menningu okkar, sögu, einstakri náttúru og tungumáli. Eins verður að taka tillit til fjölbreytni nemenda og getu, til dæmis stækkandi hóps nemenda af erlendum uppruna og veita þarf þeim eðlilegt rými í skólakerfinu. Það ætti meðal annars að koma fram í námsefnisgerð. Þarna er alvarleg brotalöm. Námsefni er af ýmsum toga. Í gegnum tíðina hafa bækur skipað sinn sess. Bækur eru sannarlega góðar sem slíkar og þær geta stuðlað að mjög fjölbreyttu og skapandi skólastarfi. Engu að síður er mikilvægt að auka fjölbreytnina og nýta tæknina betur. Tölvutæknin er alls staðar, en það sem er kannski mikilvægara er hið kennslufræðilega afl sem getur falist í henni. Sem dæmi má taka rafbækur eða fræðsluvefi, með sínu lifandi myndefni og þar sem fara má misdjúpt í efnið eftir aðstæðum eða áhuga. Annað dæmi eru forrit sem fela í sér alls konar útreikninga og gera nemendum fært að rannsaka töfra stærðfræðinnar; formúlur, runur og mynstur. Einnig má nefna hugbúnað þar sem notendur geta mögulega flakkað í tíma, kynnt sér annars konar samfélög og sett sig í spor annarra. PISA Undir lok síðasta árs var um fátt meira rætt en slakan árangur íslenskra barna í svokallaðri PISA könnun sem er samkvæmt vef Menntamálastofnunar „umfangsmikil alþjóðleg könnun á hæfni og getu 15 ára nemenda í lesskilningi, læsi á náttúruvísindi og læsi á stærðfræði“. Umræðan fór eins og vill verða um víðan völl og var augljóst að áhugafólki um skólamál var brugðið við niðurstöður sem virtust sýna fram á að frammistaða íslenskra nemenda væri undir meðaltali OECD-ríkja og undir árangri jafnaldra þeirra á Norðurlöndunum á öllum þremur sviðum. Vissulega eiga mörg móðurmál undir högg að sækja í samtímanum. Lesskilningur barna og unglinga hlýtur að litast af því. Margir voru einnig fljótir til að benda á að snjallsímanotkun eykst frá ári til árs og verður áberandi hjá sífellt yngri aldurshópum. Almennur lestur hefur örugglega minnkað, og börn og unglingar eiga í minna sambandi við foreldra sína og aðra fullorðna. Innflytjendum hefur einnig fjölgað sem hefur valdið auknu álagi á skólakerfið. En þessi atriði virðast þó ekki skýra hvers vegna staðan er önnur og verri hér en víða annars staðar sem við berum okkur saman við. Sömu atriði eiga við í þeim löndum. Eitt atriði sem kom lítið fram í umræðunum undir lok síðasta árs var hver staðan sé í íslenskri námsefnisgerð. Getur verið að hluti ástæðunnar fyrir slæmum árangri íslenskra nemenda sé takmörkuð útgáfa á efni sem bæði reynir á lesskilning nemenda og vekur um leið áhuga þeirra? Það sem skilur Ísland frá mörgum þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við er hið smáa og viðkvæma málsvæði. Þegar við þurfum í raun að leggja meiri kraft í námsefnisgerð heldur en flest önnur lönd þá virðumst við dragast aftur úr. Við vitum að við getum lagt til framúrskarandi námsefni á íslensku í náttúruvísindum og stærðfræði, sem og auðvitað almennt námsefni sem reynir á lesskilning. En til þess að slíkt efni sé samið af fagfólki þarf í ríkara mæli að gera því kleift að helga sig slíkum skrifum. Undanfarin ár höfum við treyst á fórnfýsi og óeigingjarnt starf námsefnishöfunda fremur en eftirsóknarverð starfskjör fyrir þá útgáfu sem hefur þrátt fyrir allt átt sér stað á Íslandi. Meðan undirstöðurnar eru ekki betur styrktar er hætt við að námsefnisgerð standi áfram höllum fæti. Framtíð námsefnisgerðar Að útbúa námsefni krefst mikillar hæfni og sérþekkingar á ýmsum sviðum. Höfundar eru gjarnan í aðalhlutverki, en verkið kallar engu að síður á samvinnu ólíkra sérfræðinga. Til staðar verður að vera góð þekking á viðfangsefninu, kennslufræðileg þekking, sú list að kunna að skrifa á máli sem við á, hæfni til að myndskreyta og gera skýringarmyndir, auk þess að ganga frá til útgáfu, hver svo sem miðillinn er. Þetta er augljóslega verkefni sem margir koma að. Útgáfa námsefnis á íslensku hefur því miður verið í lægð. Við getum sannarlega gert betur og við skynjum áhuga fyrir því. Fjölga þyrfti skipulega í röðum námsefnishöfunda, styrkja þá, greiða þeim umtalsvert betri laun og opna þeim greiðari leið til að gefa út efni. Auka þarf fjármagn til námsefnisgerðar ef vel á að vera til að stuðla að fjölbreytni og gæðum námsefnis. Allir sem hlut eiga að máli þurfa einfaldlega að sýna meiri stórhug. En sem betur fer er margt í deiglunni. Starfshópur á vegum mennta- og barnamálaráðuneytisins er nú að störfum og ræðir fyrirkomulag íslenskrar námsefnisútgáfu. Einnig er framundan málþing, sem Hagþenkir hafði frumkvæði um að efnt yrði til, föstudaginn 16. febrúar klukkan 13.00–17.00 á Reykjavík Natura. Félagið ásamt fjölda hagaðila standa að málþinginu auk mennta- og barnamálaráðuneytisins og verður þar fjallað um námsefni og fyrirkomulag útgáfu þess. Markmið málþingsins er að skoða leiðir til að tryggja aukið aðgengi nemenda að vönduðum og fjölbreyttum námsgögnum með því að fara yfir núverandi fyrirkomulag á útgáfu námsgagna og ræddar leiðir til úrbóta. Við vonum sannarlega að ástæða sé til bjartsýni hvað varðar námsefnisgerð og -útgáfu og þar með árangur nemenda til framtíðar. Við sjáum hér og þar vonarneista sem vonandi rétta íslenska námsefnisgerð við að lokum, öllum til farsældar. Höfundar eru báðir í stjórn Hagþenkis, félags höfunda fræðirita og kennslugagna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Henry Alexander Henrysson Skóla - og menntamál PISA-könnun Grunnskólar Framhaldsskólar Háskólar Mest lesið Bönnum íþróttamót barna fyrir kl. 10 um helgar Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Áskorun til Handknattleikssambands Íslands: Ekki keppa við lið Ísraels um sæti í Evrópumóti kvenna í handbolta í apríl 2025 Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Eignarhaldsfélag Ingu og hirðin hennar Davíð Bergmann Skoðun Slökkvistarfið Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Eru landeigendur við Þjórsá huldufólk? Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun Fæðuöryggi þjóðar, sláum í klárinn, togum í tauminn Helgi Eyleifur Þorvaldsson Skoðun Hvatning til heilbrigðisráðherra Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Svar við greininni „Lífsstílslæknar og samsæriskenningar um mettaða fitu“ Hópur lækna Skoðun Agaleysi í íslenskum skólum - Kennarar þurfa valdið til baka Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Verðmætasköpun með hugvitið að vopni Ingvar Hjálmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Er húmanismi komin úr tísku? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Eru landeigendur við Þjórsá huldufólk? Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Við þurfum þjóðarstefnu Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Handknattleikssambands Íslands: Ekki keppa við lið Ísraels um sæti í Evrópumóti kvenna í handbolta í apríl 2025 Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Fögnum umræðunni um skólamál Hjördís B. Gestsdóttir skrifar Skoðun Ný ríkisstjórn, traust og athygli Guðmundur F. Magnússon skrifar Skoðun Verðmætasköpun með hugvitið að vopni Ingvar Hjálmarsson skrifar Skoðun Fæðuöryggi þjóðar, sláum í klárinn, togum í tauminn Helgi Eyleifur Þorvaldsson skrifar Skoðun Slökkvistarfið Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Hvatning til heilbrigðisráðherra Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Bönnum íþróttamót barna fyrir kl. 10 um helgar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Samtrygging verkalýðshreyfingar og samtaka atvinnulífsins í eftirlaunasjóðum launafólks Kári Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði er forsenda bata Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Eignarhaldsfélag Ingu og hirðin hennar Davíð Bergmann skrifar Skoðun Í skugga misvægis atkvæðanna Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Spurningar og svör um Evrópumál Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Skýr sýn og metnaður Hákon Stefánsson skrifar Skoðun Er samþykki barna túlkunaratriði? Ólöf Tara Harðardóttir skrifar Skoðun Allir geta drukknað en enginn þarf að drukkna Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Agaleysi í íslenskum skólum - Kennarar þurfa valdið til baka Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Svar við greininni „Lífsstílslæknar og samsæriskenningar um mettaða fitu“ Hópur lækna skrifar Skoðun Fjórar leiðir til að verða besta útgáfan af þér Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Ferðalag sálna Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekkert samráð – ekkert traust Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn, Sjálfstæðisflokkurinn og fátæka fólkið Yngvi Ómar Sighvatsson ,Jón Ferdínand Estherarson skrifar Skoðun Að vera með BRCA-stökkbreytingu Brynja Rún Sævarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til foreldra í Stakkaborg Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Rammaáætlun og Hvammsvirkjun: Heimilt en ekki skylt Mörður Árnason skrifar Skoðun Hvernig þjóð viljum við vera? Sigrún Lilja Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Meiri rökræður, minni áróður: Borgaraþing fyrir þjóðaratkvæðagreiðslu um ESB-aðild Valgerður Björk Pálsdóttir skrifar Sjá meira
Námsefni í skólastarfi Öll getum við verið sammála um að með góðu námsefni er stuðlað að aukinni þekkingu, skilningi, hæfni og þroska nemenda. Gæði námsefnis hefur samkvæmt öllum rannsóknum mikil áhrif á árangur og menntun. Vissulega byggir menntun á einstaklingnum sjálfum, sem og kennurum og skólaanda, en námsefnið er alltaf viðfangsefnið sem glímt er við og spunnið út frá. Gott námsefni vekur áhuga, styður við fjölbreytta kennsluhætti, gagnrýna hugsun, lýðræðislegt samtal og skapandi vinnu. Það hvetur og örvar bæði nemendur og kennara. Gott námsefni er ekki einungis fyrir nemendur heldur styður það við kennarann í starfi sínu. Með faglegri og metnaðarfullri námsefnisgerð, í samræmi við aðalnámskrá, fæst efni sem skólakerfið og samfélagið getur treyst. Íslenskt samfélag þarf á að halda séríslensku námsefni sem tekur meðal annars mið af menningu okkar, sögu, einstakri náttúru og tungumáli. Eins verður að taka tillit til fjölbreytni nemenda og getu, til dæmis stækkandi hóps nemenda af erlendum uppruna og veita þarf þeim eðlilegt rými í skólakerfinu. Það ætti meðal annars að koma fram í námsefnisgerð. Þarna er alvarleg brotalöm. Námsefni er af ýmsum toga. Í gegnum tíðina hafa bækur skipað sinn sess. Bækur eru sannarlega góðar sem slíkar og þær geta stuðlað að mjög fjölbreyttu og skapandi skólastarfi. Engu að síður er mikilvægt að auka fjölbreytnina og nýta tæknina betur. Tölvutæknin er alls staðar, en það sem er kannski mikilvægara er hið kennslufræðilega afl sem getur falist í henni. Sem dæmi má taka rafbækur eða fræðsluvefi, með sínu lifandi myndefni og þar sem fara má misdjúpt í efnið eftir aðstæðum eða áhuga. Annað dæmi eru forrit sem fela í sér alls konar útreikninga og gera nemendum fært að rannsaka töfra stærðfræðinnar; formúlur, runur og mynstur. Einnig má nefna hugbúnað þar sem notendur geta mögulega flakkað í tíma, kynnt sér annars konar samfélög og sett sig í spor annarra. PISA Undir lok síðasta árs var um fátt meira rætt en slakan árangur íslenskra barna í svokallaðri PISA könnun sem er samkvæmt vef Menntamálastofnunar „umfangsmikil alþjóðleg könnun á hæfni og getu 15 ára nemenda í lesskilningi, læsi á náttúruvísindi og læsi á stærðfræði“. Umræðan fór eins og vill verða um víðan völl og var augljóst að áhugafólki um skólamál var brugðið við niðurstöður sem virtust sýna fram á að frammistaða íslenskra nemenda væri undir meðaltali OECD-ríkja og undir árangri jafnaldra þeirra á Norðurlöndunum á öllum þremur sviðum. Vissulega eiga mörg móðurmál undir högg að sækja í samtímanum. Lesskilningur barna og unglinga hlýtur að litast af því. Margir voru einnig fljótir til að benda á að snjallsímanotkun eykst frá ári til árs og verður áberandi hjá sífellt yngri aldurshópum. Almennur lestur hefur örugglega minnkað, og börn og unglingar eiga í minna sambandi við foreldra sína og aðra fullorðna. Innflytjendum hefur einnig fjölgað sem hefur valdið auknu álagi á skólakerfið. En þessi atriði virðast þó ekki skýra hvers vegna staðan er önnur og verri hér en víða annars staðar sem við berum okkur saman við. Sömu atriði eiga við í þeim löndum. Eitt atriði sem kom lítið fram í umræðunum undir lok síðasta árs var hver staðan sé í íslenskri námsefnisgerð. Getur verið að hluti ástæðunnar fyrir slæmum árangri íslenskra nemenda sé takmörkuð útgáfa á efni sem bæði reynir á lesskilning nemenda og vekur um leið áhuga þeirra? Það sem skilur Ísland frá mörgum þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við er hið smáa og viðkvæma málsvæði. Þegar við þurfum í raun að leggja meiri kraft í námsefnisgerð heldur en flest önnur lönd þá virðumst við dragast aftur úr. Við vitum að við getum lagt til framúrskarandi námsefni á íslensku í náttúruvísindum og stærðfræði, sem og auðvitað almennt námsefni sem reynir á lesskilning. En til þess að slíkt efni sé samið af fagfólki þarf í ríkara mæli að gera því kleift að helga sig slíkum skrifum. Undanfarin ár höfum við treyst á fórnfýsi og óeigingjarnt starf námsefnishöfunda fremur en eftirsóknarverð starfskjör fyrir þá útgáfu sem hefur þrátt fyrir allt átt sér stað á Íslandi. Meðan undirstöðurnar eru ekki betur styrktar er hætt við að námsefnisgerð standi áfram höllum fæti. Framtíð námsefnisgerðar Að útbúa námsefni krefst mikillar hæfni og sérþekkingar á ýmsum sviðum. Höfundar eru gjarnan í aðalhlutverki, en verkið kallar engu að síður á samvinnu ólíkra sérfræðinga. Til staðar verður að vera góð þekking á viðfangsefninu, kennslufræðileg þekking, sú list að kunna að skrifa á máli sem við á, hæfni til að myndskreyta og gera skýringarmyndir, auk þess að ganga frá til útgáfu, hver svo sem miðillinn er. Þetta er augljóslega verkefni sem margir koma að. Útgáfa námsefnis á íslensku hefur því miður verið í lægð. Við getum sannarlega gert betur og við skynjum áhuga fyrir því. Fjölga þyrfti skipulega í röðum námsefnishöfunda, styrkja þá, greiða þeim umtalsvert betri laun og opna þeim greiðari leið til að gefa út efni. Auka þarf fjármagn til námsefnisgerðar ef vel á að vera til að stuðla að fjölbreytni og gæðum námsefnis. Allir sem hlut eiga að máli þurfa einfaldlega að sýna meiri stórhug. En sem betur fer er margt í deiglunni. Starfshópur á vegum mennta- og barnamálaráðuneytisins er nú að störfum og ræðir fyrirkomulag íslenskrar námsefnisútgáfu. Einnig er framundan málþing, sem Hagþenkir hafði frumkvæði um að efnt yrði til, föstudaginn 16. febrúar klukkan 13.00–17.00 á Reykjavík Natura. Félagið ásamt fjölda hagaðila standa að málþinginu auk mennta- og barnamálaráðuneytisins og verður þar fjallað um námsefni og fyrirkomulag útgáfu þess. Markmið málþingsins er að skoða leiðir til að tryggja aukið aðgengi nemenda að vönduðum og fjölbreyttum námsgögnum með því að fara yfir núverandi fyrirkomulag á útgáfu námsgagna og ræddar leiðir til úrbóta. Við vonum sannarlega að ástæða sé til bjartsýni hvað varðar námsefnisgerð og -útgáfu og þar með árangur nemenda til framtíðar. Við sjáum hér og þar vonarneista sem vonandi rétta íslenska námsefnisgerð við að lokum, öllum til farsældar. Höfundar eru báðir í stjórn Hagþenkis, félags höfunda fræðirita og kennslugagna.
Áskorun til Handknattleikssambands Íslands: Ekki keppa við lið Ísraels um sæti í Evrópumóti kvenna í handbolta í apríl 2025 Hjálmtýr Heiðdal Skoðun
Skoðun Áskorun til Handknattleikssambands Íslands: Ekki keppa við lið Ísraels um sæti í Evrópumóti kvenna í handbolta í apríl 2025 Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Samtrygging verkalýðshreyfingar og samtaka atvinnulífsins í eftirlaunasjóðum launafólks Kári Jónsson skrifar
Skoðun Agaleysi í íslenskum skólum - Kennarar þurfa valdið til baka Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Svar við greininni „Lífsstílslæknar og samsæriskenningar um mettaða fitu“ Hópur lækna skrifar
Skoðun Viðreisn, Sjálfstæðisflokkurinn og fátæka fólkið Yngvi Ómar Sighvatsson ,Jón Ferdínand Estherarson skrifar
Skoðun Meiri rökræður, minni áróður: Borgaraþing fyrir þjóðaratkvæðagreiðslu um ESB-aðild Valgerður Björk Pálsdóttir skrifar
Áskorun til Handknattleikssambands Íslands: Ekki keppa við lið Ísraels um sæti í Evrópumóti kvenna í handbolta í apríl 2025 Hjálmtýr Heiðdal Skoðun