Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar 17. apríl 2024 13:01 Í lok mars voru samþykkt á Alþingi lög nr. 30/2024 um framleiðendafélög sem er breyting á búvörulögum nr. 99/1993. Allnokkur stormur hefur verið í fjölmiðlum um þessa lagasetningu og margir sjálfskipaðir sérfræðingar um málefni landbúnaðar tjáð sig um málið. Í umræðum um málið á Alþingi er athyglisvert að sjá afstöðumun einstakra þingmanna til málsins milli annarra og þriðju umræðu. Flestir sammála í annarri umræðu en í þriðju umræðu virðist eins og andhverfa sumra þingmanna hafi mætti í pontu og fundið málinu allt til foráttu. Á undanförnum árum höfum við sem stundum landbúnað skynjað vel þá gjá sem virðist fara stækkandi milli dreifbýlis og þéttbýlis. Að öllum líkindum er sú stökkbreyting sem varð í málflutning einstakra þingmanna milli annarra og þriðju umræðu til marks um áðurnefnda gjá og endurspeglast í þekkingarleysi á málefnum landbúnaðarins. Alþingi til varnar skulum við einnig hafa í huga orð fráfarandi matvælaráðherra í umræðum um málið 21. nóvember sl. þegar hún segir: „Þingið fær að glíma við þetta. Þingið fær að sýna hvað í því býr.“ Það hefur verið skrifaður fjöldi skýrslna undanfarin ár sem hafa bent á nauðsyn þessarar lagasetningar og ég ætla að hrósa Alþingi fyrir að hafa stigið þetta skref og sýnt hvað í því býr. Sú samkeppni sem við stöndum frammi fyrir kemur erlendis frá og í öllum samanburði er íslenski markaðurinn örmarkaður. Þá er rétt að minna á þá staðreynd að krafan um ódýran mat er í raun ekkert annað en dýr blekking. Sjálfur hef ég í mínu búskap undanfarin ár verið að selja hluta af þeim afurðum sem ég framleiði beint frá býli. Í samtölum mínu við neytendur skynja ég mikinn velvilja neytenda í garð innlendrar framleiðslu sem virkar eins og vítamínsprauta á að halda áfram að gera það sem ég er að gera. Helstu ástæður dvínandi framleiðsluvilja bænda undanfarin ár, eru fyrst og fremst langvarandi afkomuleysi og sú staðreynd að kjör þeirra sem stunda landbúnað hafa dregist verulega saman í samanburði við kjör annarra stétta í landinu. Á vef Hagstofunnar má finna upplýsingar um atvinnutekjur skattskyldra einstaklinga á Íslandi. Árið 2022 voru meðalatvinnutekjur þeirra einstaklinga sem höfðu skráðar atvinnutekjur 624 þúsund krónur á mánuði. Í samantekt Byggðastofnunnar frá því í maí 2022 eru skilgreind nokkur mikilvæg sauðfjárræktarsvæði á landinu. Á meðfylgjandi mynd eru atvinnutekjur á landinu öllu bornar saman við atvinnutekjur í sveitarfélögum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og meðallaun á sauðfjárbúum skv. gagnasöfnun RML árið 2022. Mánaðarlaun sauðfjárbúa eru 45,5% af meðalmánaðarlaunum í landinu árið 2022. Er skrítið að framleiðsluvilji bænda hafi dvínað við þessi rekstrarskilyrði? Samanburður á atvinnutekjum (mánaðarlaunum) á landinu öllu, mikilvægum sauðfjársvæðum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og á sauðfjárbúum á landinu öllu árið 2022. Á undanförnum 20 árum hefur framleiðsla dilkakjöts á hverja vetrarfóðraða kind aukist um 20% skv. gögnum Hagstofunnar. Það endurspeglast í því að breytilegur kostnaður á föstu verðlagi hefur nánast staðið í stað á hvert kíló dilkakjöts samanber greiningu Landbúnaðarháskóla Íslands síðan í maí 2021. Þar segir: „Meðaltal breytilegs kostnaðar er 474 kr./kg að meðaltali árin 2017–2019 samanborið við 479 kr./kg fyrir allt tímabilið frá og með 1998.“ Bændur eru fyrst og fremst að kalla eftir sanngjarnari skiptingu vöruverðs milli frumframleiðenda, afurðastöðvar og verslunar. Þar er munurinn mikill eftir ólíkum greinum. Frumframleiðandi kjötvara er að fá að jafnaði 30-35% af útsöluverði vörunnar í búð í sinni hlut meðan frumframleiðandi á útiræktuðu grænmeti er að fá 50-60% af útsöluverði í búð, breytilegt eftir tegundum. Samkeppni við innlendan landbúnað kemur öll erlendis frá vegna smæðar markaðar og svo máttleysis stjórnvalda þegar kemur að tollum á búvörur. Höfum það hugfast að launakjör verkafólks erlendis eru allt önnur en launakjör verkafólks á Íslandi. Sú staðreynd skýrir að hluta að innflutta varan er ódýrari en sú innlenda. Erum við sem þjóð stolt af því? Er sjálfgefið að það verði alltaf til nægur matur erlendis til að flytja til Íslands? Í mörgum ríkjum telja menn sig hafa fundið út að lausnin á loftlagsvanda þjóða sé að fækka búfé vegna gasmengunar frá dýrum, en það hefur þær afleiðingar í för með sér að framleiðslan verður dýrari, framboð vörunnar dregst saman og það er alls ekki sjálfgefið að erlendis verði gnógt framboðs af þeirri vöru sem þarf til að metta mannfólk á Íslandi. Það kemur því spánskt fyrir sjónir að Félag atvinnurekenda og Neytendasamtökin séu komin í eina sæng saman um að nýsamþykkt breyting á búvörulögum sé stórhættuleg íslensku samfélagi. Er það virkilega svo að hagsmunir stórkaupmanna og hagsmunir neytenda séu þeir sömu í þessu máli? Þarna held ég að menn skorti þekkingu og vilja til að kynna sér staðreyndir málsins. Ég held að Neytendasamtökin ættu að hafa mun meiri áhyggjur af dvínandi framleiðsluvilja bænda um allan heim og hver áhrif þess verða til skemmri og lengri tíma á markað með matvörur. Við þurfum jú öll á bónda að halda á hverjum degi því maturinn verður ekki til í vél á færibandi í búðinni. Nýsamþykktar breytingar á búvörulögum veita kjötafurðastöðvum sömu tækifæri og lengi hafa þekkst í nágrannalöndum okkar til hagræðingar í rekstri. Þetta á að vera neytendum til hagsbóta og skila sér í sanngjarnara verði til bænda. Bændur eru líka neytendur – áfram íslenskur landbúnaður og innlend framleiðsla öllum neytendum til hagsbóta um ókomna tíð. Höfundur er sauðfjár- og grænmetisbóndi, formaður deildar sauðfjárbænda í Bændasamtökunum og á sæti í stjórn BÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landbúnaður Alþingi Eyjólfur Ingvi Bjarnason Mest lesið Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Sjá meira
Í lok mars voru samþykkt á Alþingi lög nr. 30/2024 um framleiðendafélög sem er breyting á búvörulögum nr. 99/1993. Allnokkur stormur hefur verið í fjölmiðlum um þessa lagasetningu og margir sjálfskipaðir sérfræðingar um málefni landbúnaðar tjáð sig um málið. Í umræðum um málið á Alþingi er athyglisvert að sjá afstöðumun einstakra þingmanna til málsins milli annarra og þriðju umræðu. Flestir sammála í annarri umræðu en í þriðju umræðu virðist eins og andhverfa sumra þingmanna hafi mætti í pontu og fundið málinu allt til foráttu. Á undanförnum árum höfum við sem stundum landbúnað skynjað vel þá gjá sem virðist fara stækkandi milli dreifbýlis og þéttbýlis. Að öllum líkindum er sú stökkbreyting sem varð í málflutning einstakra þingmanna milli annarra og þriðju umræðu til marks um áðurnefnda gjá og endurspeglast í þekkingarleysi á málefnum landbúnaðarins. Alþingi til varnar skulum við einnig hafa í huga orð fráfarandi matvælaráðherra í umræðum um málið 21. nóvember sl. þegar hún segir: „Þingið fær að glíma við þetta. Þingið fær að sýna hvað í því býr.“ Það hefur verið skrifaður fjöldi skýrslna undanfarin ár sem hafa bent á nauðsyn þessarar lagasetningar og ég ætla að hrósa Alþingi fyrir að hafa stigið þetta skref og sýnt hvað í því býr. Sú samkeppni sem við stöndum frammi fyrir kemur erlendis frá og í öllum samanburði er íslenski markaðurinn örmarkaður. Þá er rétt að minna á þá staðreynd að krafan um ódýran mat er í raun ekkert annað en dýr blekking. Sjálfur hef ég í mínu búskap undanfarin ár verið að selja hluta af þeim afurðum sem ég framleiði beint frá býli. Í samtölum mínu við neytendur skynja ég mikinn velvilja neytenda í garð innlendrar framleiðslu sem virkar eins og vítamínsprauta á að halda áfram að gera það sem ég er að gera. Helstu ástæður dvínandi framleiðsluvilja bænda undanfarin ár, eru fyrst og fremst langvarandi afkomuleysi og sú staðreynd að kjör þeirra sem stunda landbúnað hafa dregist verulega saman í samanburði við kjör annarra stétta í landinu. Á vef Hagstofunnar má finna upplýsingar um atvinnutekjur skattskyldra einstaklinga á Íslandi. Árið 2022 voru meðalatvinnutekjur þeirra einstaklinga sem höfðu skráðar atvinnutekjur 624 þúsund krónur á mánuði. Í samantekt Byggðastofnunnar frá því í maí 2022 eru skilgreind nokkur mikilvæg sauðfjárræktarsvæði á landinu. Á meðfylgjandi mynd eru atvinnutekjur á landinu öllu bornar saman við atvinnutekjur í sveitarfélögum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og meðallaun á sauðfjárbúum skv. gagnasöfnun RML árið 2022. Mánaðarlaun sauðfjárbúa eru 45,5% af meðalmánaðarlaunum í landinu árið 2022. Er skrítið að framleiðsluvilji bænda hafi dvínað við þessi rekstrarskilyrði? Samanburður á atvinnutekjum (mánaðarlaunum) á landinu öllu, mikilvægum sauðfjársvæðum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og á sauðfjárbúum á landinu öllu árið 2022. Á undanförnum 20 árum hefur framleiðsla dilkakjöts á hverja vetrarfóðraða kind aukist um 20% skv. gögnum Hagstofunnar. Það endurspeglast í því að breytilegur kostnaður á föstu verðlagi hefur nánast staðið í stað á hvert kíló dilkakjöts samanber greiningu Landbúnaðarháskóla Íslands síðan í maí 2021. Þar segir: „Meðaltal breytilegs kostnaðar er 474 kr./kg að meðaltali árin 2017–2019 samanborið við 479 kr./kg fyrir allt tímabilið frá og með 1998.“ Bændur eru fyrst og fremst að kalla eftir sanngjarnari skiptingu vöruverðs milli frumframleiðenda, afurðastöðvar og verslunar. Þar er munurinn mikill eftir ólíkum greinum. Frumframleiðandi kjötvara er að fá að jafnaði 30-35% af útsöluverði vörunnar í búð í sinni hlut meðan frumframleiðandi á útiræktuðu grænmeti er að fá 50-60% af útsöluverði í búð, breytilegt eftir tegundum. Samkeppni við innlendan landbúnað kemur öll erlendis frá vegna smæðar markaðar og svo máttleysis stjórnvalda þegar kemur að tollum á búvörur. Höfum það hugfast að launakjör verkafólks erlendis eru allt önnur en launakjör verkafólks á Íslandi. Sú staðreynd skýrir að hluta að innflutta varan er ódýrari en sú innlenda. Erum við sem þjóð stolt af því? Er sjálfgefið að það verði alltaf til nægur matur erlendis til að flytja til Íslands? Í mörgum ríkjum telja menn sig hafa fundið út að lausnin á loftlagsvanda þjóða sé að fækka búfé vegna gasmengunar frá dýrum, en það hefur þær afleiðingar í för með sér að framleiðslan verður dýrari, framboð vörunnar dregst saman og það er alls ekki sjálfgefið að erlendis verði gnógt framboðs af þeirri vöru sem þarf til að metta mannfólk á Íslandi. Það kemur því spánskt fyrir sjónir að Félag atvinnurekenda og Neytendasamtökin séu komin í eina sæng saman um að nýsamþykkt breyting á búvörulögum sé stórhættuleg íslensku samfélagi. Er það virkilega svo að hagsmunir stórkaupmanna og hagsmunir neytenda séu þeir sömu í þessu máli? Þarna held ég að menn skorti þekkingu og vilja til að kynna sér staðreyndir málsins. Ég held að Neytendasamtökin ættu að hafa mun meiri áhyggjur af dvínandi framleiðsluvilja bænda um allan heim og hver áhrif þess verða til skemmri og lengri tíma á markað með matvörur. Við þurfum jú öll á bónda að halda á hverjum degi því maturinn verður ekki til í vél á færibandi í búðinni. Nýsamþykktar breytingar á búvörulögum veita kjötafurðastöðvum sömu tækifæri og lengi hafa þekkst í nágrannalöndum okkar til hagræðingar í rekstri. Þetta á að vera neytendum til hagsbóta og skila sér í sanngjarnara verði til bænda. Bændur eru líka neytendur – áfram íslenskur landbúnaður og innlend framleiðsla öllum neytendum til hagsbóta um ókomna tíð. Höfundur er sauðfjár- og grænmetisbóndi, formaður deildar sauðfjárbænda í Bændasamtökunum og á sæti í stjórn BÍ.
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar