Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson skrifar 6. maí 2024 11:30 Elliðaárdalur er vinsælasta útivistarsvæði höfuðborgarsvæðisins og þar með hugsanlega landsins alls. Þetta leiddi nýleg könnun Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu í ljós. Við sem komum reglulega í dalinn erum auðvitað ekki hissa á niðurstöðunni því það er magnað hversu fjölbreytta upplifun af náttúru og mannlífi dalurinn hefur upp á að bjóða okkur til andlegrar og líkamlegrar heilsubótar. Ólíkt um að litast Raforkuvinnsla hefur mótað dalinn í meira en öld. Virkjanamannvirki voru reist og á 30 ára afmæli Elliðaárvirkjunar, sumarið 1951, hóf starfsfólk Rafmagnsveitu Reykjavíkur, forvera Orkuveitunnar, skógrækt í Elliðaárhólma. Það er því býsna ólíkt um að litast nú og þegar stífla var byggð og Elliðaárnar nánast þurrkaðar þar sem þær runnu um holt og móa milli stíflu og rafstöðvar á fyrri hluta síðustu aldar. Raforkuvinnslan úr Elliðaánum lagðist af fyrir fullt og fast árið 2014. Þá bilaði aðrennslispípan sem liggur milli Árbæjarstíflu og Rafstöðvarinnar enn einu sinni og var þá metin ónýt. Eftir nákvæma skoðun var ekki talið svara kostnaði að gera við. Staðan í rafmagnsmálum landsins var enda önnur; virkjunin sem hafði séð Reykvíkingum fyrir öllu þeirra rafmagni fyrsta áratuginn eftir ræsingu var fjarri því að geta séð bara götuljósunum fyrir rafmagni, hvað þá heimilum og fyrirtækjum. Færa til fyrra horfs Sá sem á virkjun sem ekki er lengur í rekstri má ekki bara hlaupa frá henni. Þau gömlu vatnalög skylda virkjunareigandann að ganga frá eftir sig og færa umhverfið sem kostur er til fyrra horfs. Þannig megi fólki, fénaði, fasteignum og umhverfi ekki stafa hætta af mannvirkjum sem áfram kunni að standa. Hér var úr nokkuð vöndu að ráða fyrir okkur Orkuveitufólk. Öll mannvirki virkjunarinnar í Elliðaánum eru nefnilega friðuð enda merkur minnisvarði um athafnalíf fyrri tíma. Ein lög segja því að þetta skuli fara nú að notkun lokinni en önnur lög að mannvirkin skuli standa. Samtal og samráð Síðustu misseri höfum við aflað gagna af ýmsu tagi sem snúa að sögu, ástandi og ekki síst öryggi mannvirkjanna sem taka þarf afstöðu til. Langflest þeirra hafa nú þegar fengið nýtt hlutverk með uppbyggingu Elliðaárstöðvar, nýs áfangastaðar í umsjá Orkuveitunnar við Rafstöðina sjálfa. Allt síðasta ár áttum við svo fjölda funda með hagsmunaaðilum. Opinn íbúafundur var haldinn, mikið rætt við minjayfirvöld, stjórnvöld umhverfis- og orkumála, hollvinasamtök og stangaveiðifólk sem á sterkar rætur í dalnum og býr yfir mikilli þekkingu á lífríki ánna. Ekki síst var rætt við eiganda dalsins, Reykjavíkurborg, hvorttveggja á vettvangi umhverfis- og skipulagsráðs og borgarráðs. Nú er niðurstaða þessa hluta samráðs um framtíð Elliðaárdals að líta dagsins ljós. Fyrir borgarstjórn liggur samkomulag um það hvernig Orkuveitan skilar af sér eftir aldarlöng afnot af Elliðaánum. Segja má að það sé fjórþætt; • Hvaða umsvif Orkuveitan verður áfram með í dalnum, þar sem Elliðaárstöð er í forgrunni. • Hvaða mannvirkjum þarf að breyta svo öryggi verði tryggt, og þar eru Árbæjarstífla og aðrennslispípan helstu álitamálin. • Hvaða umsjón færist aftur til eigandans og þar er veiðin og rannsóknir tengdar henni aðalmálið. • Og loks aðkoma Veitna að gönguleið yfir dalinn í stað hitaveitustokksins og nauðsynlegra umbóta í frárennslismálum við bakka Elliðaánna. Allur almenningur mun áfram hafa aðkomu að ákvörðunum því nú fer í hönd formlegt skipulagsferli þar sem teiknaður verður Elliðaárdalur án raforkuframleiðslu. Framundan er annar opinn fundur með áhugasömum þar sem fyrirliggjandi gögn verða kynnt og hugmyndir um framhaldið viðraðar. Heillaskref að tæma lónið Við svona breytingar á hjartfólgnu svæði er eðlilegt að ýmis sjónarmið séu á lofti. Við höfum séð það í umræðunni hingað til og líklega hér eftir. Við sáum það meðal annars þegar það eðlilega skref var tekið að hætta að stækka og minnka lónið við Árbæjarstíflu eftir árstíðum. Umhverfisyfirvöld, sem höfðu bent á vankantana fyrir lífríkið, reyndust hafa rétt fyrir sér, enda benda allar lífríkisrannsóknir til þess að tæming Árbæjarlóns hafi verið heillaskref fyrir fisk og annað lífríki Elliðaánna. Okkur Orkuveitufólki urðu á mistök við upplýsingagjöf um þessa breytingu og erum enn að bíta úr nálinni vegna þeirra. Þannig er enn í gangi kærumál þar sem krafist var að tæming lónsins væri háð framkvæmdaleyfi. Niðurstaða stjórnsýslunefndar var að svo væri, en það hefði þó engin áhrif á tæminguna sem var þegar um garð gengin. Þeirri niðurstöðu nefndarinnar hafnaði hérðasdómur og nú er dómsmálið í áfrýjun. Það er von okkar Orkuveitufólks að með því að efna nú til áframhaldandi samtals um okkar yndislega Elliðaárdal getum við sameiginlega búið þannig um að hann verði ekki bara áfram sú einstaka náttúru- og útivistarperla sem hann er, heldur enn betri. Höfundur er sjálfbærnistjóri Orkuveitunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reykjavík Eiríkur Hjálmarsson Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar Sjá meira
Elliðaárdalur er vinsælasta útivistarsvæði höfuðborgarsvæðisins og þar með hugsanlega landsins alls. Þetta leiddi nýleg könnun Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu í ljós. Við sem komum reglulega í dalinn erum auðvitað ekki hissa á niðurstöðunni því það er magnað hversu fjölbreytta upplifun af náttúru og mannlífi dalurinn hefur upp á að bjóða okkur til andlegrar og líkamlegrar heilsubótar. Ólíkt um að litast Raforkuvinnsla hefur mótað dalinn í meira en öld. Virkjanamannvirki voru reist og á 30 ára afmæli Elliðaárvirkjunar, sumarið 1951, hóf starfsfólk Rafmagnsveitu Reykjavíkur, forvera Orkuveitunnar, skógrækt í Elliðaárhólma. Það er því býsna ólíkt um að litast nú og þegar stífla var byggð og Elliðaárnar nánast þurrkaðar þar sem þær runnu um holt og móa milli stíflu og rafstöðvar á fyrri hluta síðustu aldar. Raforkuvinnslan úr Elliðaánum lagðist af fyrir fullt og fast árið 2014. Þá bilaði aðrennslispípan sem liggur milli Árbæjarstíflu og Rafstöðvarinnar enn einu sinni og var þá metin ónýt. Eftir nákvæma skoðun var ekki talið svara kostnaði að gera við. Staðan í rafmagnsmálum landsins var enda önnur; virkjunin sem hafði séð Reykvíkingum fyrir öllu þeirra rafmagni fyrsta áratuginn eftir ræsingu var fjarri því að geta séð bara götuljósunum fyrir rafmagni, hvað þá heimilum og fyrirtækjum. Færa til fyrra horfs Sá sem á virkjun sem ekki er lengur í rekstri má ekki bara hlaupa frá henni. Þau gömlu vatnalög skylda virkjunareigandann að ganga frá eftir sig og færa umhverfið sem kostur er til fyrra horfs. Þannig megi fólki, fénaði, fasteignum og umhverfi ekki stafa hætta af mannvirkjum sem áfram kunni að standa. Hér var úr nokkuð vöndu að ráða fyrir okkur Orkuveitufólk. Öll mannvirki virkjunarinnar í Elliðaánum eru nefnilega friðuð enda merkur minnisvarði um athafnalíf fyrri tíma. Ein lög segja því að þetta skuli fara nú að notkun lokinni en önnur lög að mannvirkin skuli standa. Samtal og samráð Síðustu misseri höfum við aflað gagna af ýmsu tagi sem snúa að sögu, ástandi og ekki síst öryggi mannvirkjanna sem taka þarf afstöðu til. Langflest þeirra hafa nú þegar fengið nýtt hlutverk með uppbyggingu Elliðaárstöðvar, nýs áfangastaðar í umsjá Orkuveitunnar við Rafstöðina sjálfa. Allt síðasta ár áttum við svo fjölda funda með hagsmunaaðilum. Opinn íbúafundur var haldinn, mikið rætt við minjayfirvöld, stjórnvöld umhverfis- og orkumála, hollvinasamtök og stangaveiðifólk sem á sterkar rætur í dalnum og býr yfir mikilli þekkingu á lífríki ánna. Ekki síst var rætt við eiganda dalsins, Reykjavíkurborg, hvorttveggja á vettvangi umhverfis- og skipulagsráðs og borgarráðs. Nú er niðurstaða þessa hluta samráðs um framtíð Elliðaárdals að líta dagsins ljós. Fyrir borgarstjórn liggur samkomulag um það hvernig Orkuveitan skilar af sér eftir aldarlöng afnot af Elliðaánum. Segja má að það sé fjórþætt; • Hvaða umsvif Orkuveitan verður áfram með í dalnum, þar sem Elliðaárstöð er í forgrunni. • Hvaða mannvirkjum þarf að breyta svo öryggi verði tryggt, og þar eru Árbæjarstífla og aðrennslispípan helstu álitamálin. • Hvaða umsjón færist aftur til eigandans og þar er veiðin og rannsóknir tengdar henni aðalmálið. • Og loks aðkoma Veitna að gönguleið yfir dalinn í stað hitaveitustokksins og nauðsynlegra umbóta í frárennslismálum við bakka Elliðaánna. Allur almenningur mun áfram hafa aðkomu að ákvörðunum því nú fer í hönd formlegt skipulagsferli þar sem teiknaður verður Elliðaárdalur án raforkuframleiðslu. Framundan er annar opinn fundur með áhugasömum þar sem fyrirliggjandi gögn verða kynnt og hugmyndir um framhaldið viðraðar. Heillaskref að tæma lónið Við svona breytingar á hjartfólgnu svæði er eðlilegt að ýmis sjónarmið séu á lofti. Við höfum séð það í umræðunni hingað til og líklega hér eftir. Við sáum það meðal annars þegar það eðlilega skref var tekið að hætta að stækka og minnka lónið við Árbæjarstíflu eftir árstíðum. Umhverfisyfirvöld, sem höfðu bent á vankantana fyrir lífríkið, reyndust hafa rétt fyrir sér, enda benda allar lífríkisrannsóknir til þess að tæming Árbæjarlóns hafi verið heillaskref fyrir fisk og annað lífríki Elliðaánna. Okkur Orkuveitufólki urðu á mistök við upplýsingagjöf um þessa breytingu og erum enn að bíta úr nálinni vegna þeirra. Þannig er enn í gangi kærumál þar sem krafist var að tæming lónsins væri háð framkvæmdaleyfi. Niðurstaða stjórnsýslunefndar var að svo væri, en það hefði þó engin áhrif á tæminguna sem var þegar um garð gengin. Þeirri niðurstöðu nefndarinnar hafnaði hérðasdómur og nú er dómsmálið í áfrýjun. Það er von okkar Orkuveitufólks að með því að efna nú til áframhaldandi samtals um okkar yndislega Elliðaárdal getum við sameiginlega búið þannig um að hann verði ekki bara áfram sú einstaka náttúru- og útivistarperla sem hann er, heldur enn betri. Höfundur er sjálfbærnistjóri Orkuveitunnar.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun