Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 4. júlí 2024 07:30 Fremur erfitt er að taka ekki íbúafjölda Íslands inn í myndina í umræðum um Evrópusambandið þegar fyrir liggur að mælikvarðinn á vægi ríkja innan sambandsins er fyrst og fremst hversu fjölmenn þau eru. Hér er einfaldlega um að ræða reglur Evrópusambandsins sem kveðið er á um í Lissabon-sáttmála þess og við Íslendingar værum lagalega bundnir af ef til þess kæmi á einhverjum tímapunkti að við gengjum í sambandið. Þessar reglur eru ekki upp á punt heldur ráða því í langflestum tilfellum hvað nær fram að ganga innan þess. Fyrirfram hefði ég talið að miklir stuðningsmenn þess að Ísland gangi í Evrópusambandið, eins og Ingólfur Sverrisson, væri með það á hreinu hvernig kaupin gerðust á eyrinni innan sambandsins í þeim efnum. Sem betur fer er auðvelt að kynna sér það á vefsíðum Evrópusambandsins. Til að mynda er að finna hina ágætustu reiknivél á vef ráðherraráðs sambandsins þar sem reikna má út vægi einstakra ríkja þess við ákvarðanatöku í ráðinu. Það er því auðvelt bæði fyrir Ingólf og aðra að kynna sér málið. Í boði Evrópusambandsins. Ég hef þegar bent Ingólfi á þessar staðreyndir í fyrri svargrein minni á Vísir.is. Þrátt fyrir það vill hann afram meina að lögbundið vægi ríkja Evrópusambandsins innan þess skipti engu máli. Það eina sem máli skipti sé að færa góð rök fyrir máli sínu innan Evrópusambandsins. Þá yrðu ákvarðanir teknar á vettvangi þess sem hentuðu okkar hagsmunum. Þó það væri fjölmennari ríkjum innan sambandsins ekki að skapi og færi jafnvel gegn þeirra eigin hagsmunum. Langur vegur er hins vegar frá því að það samræmist veruleikanum. „Við áttum aldrei möguleika“ Fjölmörg dæmi eru þannig um það að margfalt fjölmennari ríki en Ísland hafi beðið lægri hlut í ráðherraráði Evrópusambandsins þegar mikilvægir hagsmunir þeirra hafa verið í húfi. Líkt og þegar Írar, sem eru rúmar sjö milljónir, urðu um árið að sætta sig við makrílsamning við Færeyinga þvert á eigin hagsmuni. Ekki vantaði að írsk stjórnvöld hafi barizt af alefli gegn málinu eða að þingmenn stjórnarflokksins Fine Gael á þingi sambandsins hafi átt aðild að stærsta þingflokki þess. Allt kom fyrir ekki. Írar urðu að kyngja samningnum. „Ríkisstjórn okkar og [Simon] Coveney sjávarútvegsráðherra börðust af hörku gegn þessu en þetta snýst allt um atkvæði á vettvangi Evrópusambandsins. Þýzkaland hafði ekki áhuga á þessu og Bretland vildi aðeins binda endi á bannið á innflutningi á fiski frá Færeyjum. Írland er aðeins lítill fiskur í þessari tjörn. Við áttum aldrei möguleika,“ sagði Martin Howley, formaður Samtaka sjómanna í Killybegs, stærsta útgerðarbæ Írlands, við írska dagblaðið Irish Examiner í kjölfar þess að samningurinn við Færeyinga var undirritaður. Málið er nefnilega einmitt það, „þetta snýst allt um atkvæði á vettvangi Evrópusambandsins“ og fyrst og fremst atkvæði fjölmennustu ríkja þess. Sama átti til dæmis við um Dani þegar þeir urðu að taka þátt í refsiaðgerðum sambandsins gegn Færeyjum, hluta af danska konungdæminu, vegna síldveiða Færeyinga í eigin lögsögu. Dönsk stjórnvöld beittu sér að sama skapi af alefli gegn aðgerðunum og þingmenn stjórnarflokkanna á þingi Evrópusambandsins voru hluti af tveimur af stærstu þingflokkunum. Það skilaði engu. Skilur ekki veruleika eyríkja „Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins virðist, miðað við mörg lagafrumvörp hennar, vera ófær um að skilja veruleika fólks sem býr í fámennunum eyríkjum á jaðri sambandsins,“ hafði dagblaðið Times of Malta eftir Cyrus Engerer, þáverandi þingmanni Verkamannaflokks Möltu á þingi Evrópusambandsins, í marz á síðasta ári þar sem hann gagnrýndi löggjöf sambandsins um kolefnisskatta á samgöngur með flugi en maltnesk stjórnvöld hafa varað mjög við áhrifum hennar á hag eyríkisins sem er líkt og Ísland mjög háð flugsamgöngum. Hafa má í huga í þessu sambandi að framkvæmdastjórn Evrópusambandsins, handhafi framkvæmdavalds þess, hefur ein heimild til þess að leggja fram lagafrumvörp á vettvangi þess. Það væri hliðstætt við það að ríkisstjórnin hér á landi gæti ein lagt fram lagafrumvörp á Alþingi en ekki alþingismenn. Verkamannaflokkur Möltu hefur haldið um stjórnartaumana þar í landi frá árinu 2013. Þingmenn flokksins eru hluti af öðrum stærsta þingflokki þings sambandsins. Það hefur hins vegar dugað þeim afskaplega skammt í þessum efnum. Hins vegar er ekki nóg að vera fjölmennt ríki innan Evrópusambandsins ef ríkið sem um ræðir er á jaðri þess. Þannig gekk Bretland, með sínar rúmlega 67 milljónir íbúa, úr sambandinu meðal annars vegna þess að ekki hefði verið tekið nægjanlega tillit til brezkra hagsmuna við ákvarðanatöku innan þess. Öll þau mál sem Bretar greiddu til að mynda atkvæði gegn í ráðherraráði Evrópusambandsins 1996-2014 voru engu að síður samþykkt og urðu að lögum samkvæmt niðurstöðum rannsóknar samtakanna Business for Britain frá 2014. Vinnuregla ráðherraráðsins Hvað samanburð Ingólfs á NATO og Evrópusambandinu varðar eru allar ákvarðanir innan varnarbandalagsins teknar með einróma samþykki. Ólíkt því sem allajafna gerist innan sambandsins þar sem einróma samþykki heyrir í dag til undantekninga og nær til að mynda hvorki til sjávarútvegs- né orkumála. Þó vitað sé annars að Bandaríkin þrýstu á brezka ráðamenn í landhelgisdeilunum er ljóst að án frumkvæðis íslenzkra ráðamanna hefði efnahagslögsagan ekki verið færð út. Bandaríkjamenn hefðu seint fært hana úr fyrir okkur. Varðandi reglu Evrópusambandsins um hlutfallslegan stöðugleika er í raun einungis um að ræða vinnureglu ráðherraráðs þess við úthlutun aflaheimilda. Reglan á þannig enga stoð í Lissabon-sáttmálanum og er einungis byggð á reglugerð 1380/2013 sem hægt væri auðveldlega að breyta án samþykkis Íslands þó landið væri innan sambandsins enda nær einróma samþykki sem áður segir ekki til sjávarútvegsmála. Þá breytir reglan engu um það að valdið yfir sjávarútvegsmálum er samkvæmt sáttmálanum í höndum sambandsins. Milliríkja- og alþjóðasamstarf miðast annars allajafna við það að ríki sitji við sama borð þegar ákvarðanir eru teknar. Eitt ríki, eitt atkvæði óháð íbúafjölda. Hins vegar er Evrópusambandið komið langt út fyrir það að geta talizt alþjóðasamstarf með eðlilegum formerkjum. Áherzla sambandsins á íbúafjölda í þeim efnum er hins vegar eðlileg í ljósi lokamarkmiðs samrunans innan þess allt frá upphafi um að til verði sambandsríki. Fyrir utan annað er vitanlega lítið gagn að sæti við borðið þegar ekki er einu sinni setið við sama borð. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið Halldór 22.12.2024 Halldór Baldursson Halldór Kæri Grímur Grímsson – sakamaður gengur laus? Árni Guðmundsson Skoðun Þarf alltaf að vera svín? Harpa Kristbergsdóttir Skoðun Opið bréf til valkyrjanna þriggja Björn Sævar Einarsson Skoðun Tímamót Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Landið helga? Ingólfur Steinsson Skoðun Hvað eru jólin fyrir þér? Hugrún Sigurjónsdóttir Skoðun Þegar Samtök verslunar og þjónustu vita betur Erna Bjarnadóttir Skoðun Menntun fyrir Hans Vögg Þuríður Magnúsína Björnsdóttir Skoðun Að sinna orkuþörf almennings Kristín Linda Árnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvað eru jólin fyrir þér? Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Landið helga? Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Að sinna orkuþörf almennings Kristín Linda Árnadóttir skrifar Skoðun Tímamót Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Menntun fyrir Hans Vögg Þuríður Magnúsína Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar Samtök verslunar og þjónustu vita betur Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Dans verkalýðsleiðtoga í kringum gullkálfinn Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Jól í sól versus jóla í dimmu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi samgöngusáttmála fyrir Vestfirði Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Unnar Hermannsson,Halldór Halldórsson skrifar Skoðun Opið bréf til valkyrjanna þriggja Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Kæri Grímur Grímsson – sakamaður gengur laus? Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Er janúar leiðinlegasti mánuður ársins? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Svar við hótunum Eflingar Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Er aukin fræðsla um kólesteról og mettaða fitu virkilega upplýsingaóreiða? Sigurður Örn Ragnarsson skrifar Skoðun Manni verður kalt ef maður pissar í skóinn sinn Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Skautun eða tvíhyggja? Þóra Pétursdóttir skrifar Skoðun Egóið er í hégómanum Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Dæmalaus málflutningur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grýtt eða greið leið? Þröstur Sæmundsson skrifar Skoðun Tímalína hörmulegra limlestinga og kvalafulls dauðastríðs háþróaðrar lífveru Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Hugleiðing um listamannalaun III Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmalaust mál Sigursteinn Másson skrifar Skoðun „Stórfelldir og siðlausir fjármagnsflutningar“ - Áskorun á Ole Anton Bieltvedt Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Tjáningarfrelsið, ábyrgð og Snorri Másson Bjarndís Helga Tómasdóttir ,Kári Garðarsson skrifar Skoðun Þegar Trölli stal atkvæðum Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar Skoðun Forréttindablinda strákanna í Viðskiptaráði Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Tækifæri gervigreindar í menntun Páll Ásgeir Torfason skrifar Skoðun Sjálfstæð hugsun á tímum gervigreindar Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar er í einkarekstri Unnar Þór Sæmundsson skrifar Skoðun Er lítil samkeppni á fjármálamarkaði? Gústaf Steingrímsson skrifar Sjá meira
Fremur erfitt er að taka ekki íbúafjölda Íslands inn í myndina í umræðum um Evrópusambandið þegar fyrir liggur að mælikvarðinn á vægi ríkja innan sambandsins er fyrst og fremst hversu fjölmenn þau eru. Hér er einfaldlega um að ræða reglur Evrópusambandsins sem kveðið er á um í Lissabon-sáttmála þess og við Íslendingar værum lagalega bundnir af ef til þess kæmi á einhverjum tímapunkti að við gengjum í sambandið. Þessar reglur eru ekki upp á punt heldur ráða því í langflestum tilfellum hvað nær fram að ganga innan þess. Fyrirfram hefði ég talið að miklir stuðningsmenn þess að Ísland gangi í Evrópusambandið, eins og Ingólfur Sverrisson, væri með það á hreinu hvernig kaupin gerðust á eyrinni innan sambandsins í þeim efnum. Sem betur fer er auðvelt að kynna sér það á vefsíðum Evrópusambandsins. Til að mynda er að finna hina ágætustu reiknivél á vef ráðherraráðs sambandsins þar sem reikna má út vægi einstakra ríkja þess við ákvarðanatöku í ráðinu. Það er því auðvelt bæði fyrir Ingólf og aðra að kynna sér málið. Í boði Evrópusambandsins. Ég hef þegar bent Ingólfi á þessar staðreyndir í fyrri svargrein minni á Vísir.is. Þrátt fyrir það vill hann afram meina að lögbundið vægi ríkja Evrópusambandsins innan þess skipti engu máli. Það eina sem máli skipti sé að færa góð rök fyrir máli sínu innan Evrópusambandsins. Þá yrðu ákvarðanir teknar á vettvangi þess sem hentuðu okkar hagsmunum. Þó það væri fjölmennari ríkjum innan sambandsins ekki að skapi og færi jafnvel gegn þeirra eigin hagsmunum. Langur vegur er hins vegar frá því að það samræmist veruleikanum. „Við áttum aldrei möguleika“ Fjölmörg dæmi eru þannig um það að margfalt fjölmennari ríki en Ísland hafi beðið lægri hlut í ráðherraráði Evrópusambandsins þegar mikilvægir hagsmunir þeirra hafa verið í húfi. Líkt og þegar Írar, sem eru rúmar sjö milljónir, urðu um árið að sætta sig við makrílsamning við Færeyinga þvert á eigin hagsmuni. Ekki vantaði að írsk stjórnvöld hafi barizt af alefli gegn málinu eða að þingmenn stjórnarflokksins Fine Gael á þingi sambandsins hafi átt aðild að stærsta þingflokki þess. Allt kom fyrir ekki. Írar urðu að kyngja samningnum. „Ríkisstjórn okkar og [Simon] Coveney sjávarútvegsráðherra börðust af hörku gegn þessu en þetta snýst allt um atkvæði á vettvangi Evrópusambandsins. Þýzkaland hafði ekki áhuga á þessu og Bretland vildi aðeins binda endi á bannið á innflutningi á fiski frá Færeyjum. Írland er aðeins lítill fiskur í þessari tjörn. Við áttum aldrei möguleika,“ sagði Martin Howley, formaður Samtaka sjómanna í Killybegs, stærsta útgerðarbæ Írlands, við írska dagblaðið Irish Examiner í kjölfar þess að samningurinn við Færeyinga var undirritaður. Málið er nefnilega einmitt það, „þetta snýst allt um atkvæði á vettvangi Evrópusambandsins“ og fyrst og fremst atkvæði fjölmennustu ríkja þess. Sama átti til dæmis við um Dani þegar þeir urðu að taka þátt í refsiaðgerðum sambandsins gegn Færeyjum, hluta af danska konungdæminu, vegna síldveiða Færeyinga í eigin lögsögu. Dönsk stjórnvöld beittu sér að sama skapi af alefli gegn aðgerðunum og þingmenn stjórnarflokkanna á þingi Evrópusambandsins voru hluti af tveimur af stærstu þingflokkunum. Það skilaði engu. Skilur ekki veruleika eyríkja „Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins virðist, miðað við mörg lagafrumvörp hennar, vera ófær um að skilja veruleika fólks sem býr í fámennunum eyríkjum á jaðri sambandsins,“ hafði dagblaðið Times of Malta eftir Cyrus Engerer, þáverandi þingmanni Verkamannaflokks Möltu á þingi Evrópusambandsins, í marz á síðasta ári þar sem hann gagnrýndi löggjöf sambandsins um kolefnisskatta á samgöngur með flugi en maltnesk stjórnvöld hafa varað mjög við áhrifum hennar á hag eyríkisins sem er líkt og Ísland mjög háð flugsamgöngum. Hafa má í huga í þessu sambandi að framkvæmdastjórn Evrópusambandsins, handhafi framkvæmdavalds þess, hefur ein heimild til þess að leggja fram lagafrumvörp á vettvangi þess. Það væri hliðstætt við það að ríkisstjórnin hér á landi gæti ein lagt fram lagafrumvörp á Alþingi en ekki alþingismenn. Verkamannaflokkur Möltu hefur haldið um stjórnartaumana þar í landi frá árinu 2013. Þingmenn flokksins eru hluti af öðrum stærsta þingflokki þings sambandsins. Það hefur hins vegar dugað þeim afskaplega skammt í þessum efnum. Hins vegar er ekki nóg að vera fjölmennt ríki innan Evrópusambandsins ef ríkið sem um ræðir er á jaðri þess. Þannig gekk Bretland, með sínar rúmlega 67 milljónir íbúa, úr sambandinu meðal annars vegna þess að ekki hefði verið tekið nægjanlega tillit til brezkra hagsmuna við ákvarðanatöku innan þess. Öll þau mál sem Bretar greiddu til að mynda atkvæði gegn í ráðherraráði Evrópusambandsins 1996-2014 voru engu að síður samþykkt og urðu að lögum samkvæmt niðurstöðum rannsóknar samtakanna Business for Britain frá 2014. Vinnuregla ráðherraráðsins Hvað samanburð Ingólfs á NATO og Evrópusambandinu varðar eru allar ákvarðanir innan varnarbandalagsins teknar með einróma samþykki. Ólíkt því sem allajafna gerist innan sambandsins þar sem einróma samþykki heyrir í dag til undantekninga og nær til að mynda hvorki til sjávarútvegs- né orkumála. Þó vitað sé annars að Bandaríkin þrýstu á brezka ráðamenn í landhelgisdeilunum er ljóst að án frumkvæðis íslenzkra ráðamanna hefði efnahagslögsagan ekki verið færð út. Bandaríkjamenn hefðu seint fært hana úr fyrir okkur. Varðandi reglu Evrópusambandsins um hlutfallslegan stöðugleika er í raun einungis um að ræða vinnureglu ráðherraráðs þess við úthlutun aflaheimilda. Reglan á þannig enga stoð í Lissabon-sáttmálanum og er einungis byggð á reglugerð 1380/2013 sem hægt væri auðveldlega að breyta án samþykkis Íslands þó landið væri innan sambandsins enda nær einróma samþykki sem áður segir ekki til sjávarútvegsmála. Þá breytir reglan engu um það að valdið yfir sjávarútvegsmálum er samkvæmt sáttmálanum í höndum sambandsins. Milliríkja- og alþjóðasamstarf miðast annars allajafna við það að ríki sitji við sama borð þegar ákvarðanir eru teknar. Eitt ríki, eitt atkvæði óháð íbúafjölda. Hins vegar er Evrópusambandið komið langt út fyrir það að geta talizt alþjóðasamstarf með eðlilegum formerkjum. Áherzla sambandsins á íbúafjölda í þeim efnum er hins vegar eðlileg í ljósi lokamarkmiðs samrunans innan þess allt frá upphafi um að til verði sambandsríki. Fyrir utan annað er vitanlega lítið gagn að sæti við borðið þegar ekki er einu sinni setið við sama borð. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Skoðun Mikilvægi samgöngusáttmála fyrir Vestfirði Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Unnar Hermannsson,Halldór Halldórsson skrifar
Skoðun Er aukin fræðsla um kólesteról og mettaða fitu virkilega upplýsingaóreiða? Sigurður Örn Ragnarsson skrifar
Skoðun Tímalína hörmulegra limlestinga og kvalafulls dauðastríðs háþróaðrar lífveru Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun „Stórfelldir og siðlausir fjármagnsflutningar“ - Áskorun á Ole Anton Bieltvedt Hjalti Þórisson skrifar
Skoðun Tjáningarfrelsið, ábyrgð og Snorri Másson Bjarndís Helga Tómasdóttir ,Kári Garðarsson skrifar