Hegðaði sér eins og einræðisherra Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 26. október 2024 10:02 „Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna. Það er alveg ljóst,“ sagði Helmut Kohl, fyrrverandi kanzlari Þýzkalands, í samtali við þýzka blaðamanninn Jens Peter Paul árið 2002. Viðtalið er að finna í doktorsritgerð Pauls sem gerð var opinber um áratug síðar en Kohl gegndi kanzlaraembættinu þegar grunnur var lagður að Evrópusambandinu eins og við þekkjum það í dag og evrusvæðinu með Maastricht-sáttmálanum á tíunda áratug síðustu aldar. Fram kom enn fremur í máli Kohls að evrunni hefði líklega verið hafnað af um 70% þýzkra kjósenda hefði málið verið lagt í dóm þeirra. Hann hefði hegðað sér „eins og einræðisherra“ til þess að tryggja að evran yrði að veruleika. Mikill þrýstingur hafi komið frá öðrum þáverandi forystumönnum ríkja innan Evrópusambandsins að sjá til þess að svo yrði þrátt fyrir að hugmyndin um sameiginlegan gjaldmiðil nyti ekki mikilla vinsælda í Þýzkalandi. Þar á meðal þáverandi forseti Frakklands, François Mitterrand. „Þeir töldu, og höfðu rétt fyrir sér, að ef Þýzkaland tæki ekki upp evrun myndi enginn gera það,“ sagði Kohl að sama skapi og enn fremur: „Ég vildi að evran yrði að verueika vegna þess að það þýddi að mínu mati að ekki yrði aftur snúið í samrunaþróun Evrópusambandsins.“ Evran hefur frá upphafi verið hugsuð sem stórt skref í áttina að lokamarkmiði samrunans, að til verði á endanum evrópskt sambandsríki. Sjálfur var Kohl mikill og yfirlýstur stuðningsmaður þess markmiðs og talaði þá iðulega um Bandaríki Evrópu. Hverfist allt um lokamarkmiðið Til að mynda kom fram í Schuman-ávarpinu 1950, sem markaði upphaf samrunaþróunarinnar að fyrsta skrefið væri að koma kola- og stálframleiðslu Evrópuríkja undir eina stjórn en lokaskrefið sambandsríki. Franski diplómatinn Jean Monnet, sem gjarnan hefur verið nefndur faðir samrunans, fjallar enn fremur um það í ævisögu sinni hvernig stefnt hafi verið að Bandaríkjum Evrópu frá upphafi. Nú síðast var meðal annars lögð áherzla á áframhaldandi þróun í þá átt í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar Þýzkalands. Hreinlega hefur verið leitun að pólitískum forystumönnum í ríkjum Evrópusambandsins og stofnunum þess á liðnum áratugum, og ekki sízt hin síðari ár, sem ekki hafa lýst yfir stuðningi við lokamarkmiðið um eitt ríki. Þar á meðal allir forsetar framkvæmdastjórnar þess undanfarna áratugi og þar með talinn núverandi forseti hennar, Ursula von der Leyen. Samhliða því hefur Evrópusambandið jafnt og þétt öðlast fleiri einkenni ríkis og er fyrir vikið þegar orðið federalískt að stóru leyti. Þar á meðal helztu stofnanir þess. Margt af því sem talið er Evrópusambandinu til tekna og er gjarnan jákvætt í eðli sínu er í raun liður í því að vinna að framgangi lokamarksmiðsins. Ekki sízt til þess að tryggja stuðning við sambandið og um leið lokamarkmiðið. Til að mynda raunveruleg neytendavernd, nemaskipti, sjúkrakort og símareiki. Hæglega væri hægt að semja um slíkt til dæmis sem hluta af víðtækum fríverzlunarsamningum. Til þess þyrfti ekki umfangsmikið, yfirþjóðlegt og miðstýrt skriffinskubákn sem stefnir að því leynt og ljóst að verða að einu ríki. Hið ólýðræðislega upphaf evrunnar Mjög langur vegur er þannig frá því að Þjóðverjar hafi fórnað þýzka markinu og tekið upp evruna af fúsum og frjálsum vilja. Þvert á móti var henni þröngvað upp á þá líkt og fleiri ríki Evrópusambandsins. Kjósendur þeirra ríkja sem fengið hafa að segja álit sitt á evrunni í þjóðaratkvæði, Danir og Svíar, hafa hafnað henni. Meira en fjórðungur ríkja sambandsins hefur ekki tekið upp evruna þrátt fyrir að vera lagalega skuldbundin til þess að Dönum undanskildum. Allajafna þar sem þau hafa einfaldlega ekki viljað það. Vitanlega er áhugavert í ljósi ákalls hérlendra Evrópusambandsinna eftir inngöngu í Evrópusambandið, einkum til þess að taka upp evruna, að ríki sem þegar eru innan sambandsins kæri sig ekki um hana og reyni meðal annars að uppfylla vísvitandi ekki efnahagsleg skilyrði þess að taka hana upp. Tal um evruna sem öflugan gjaldmiðil stenzt einfaldlega ekki skoðun. Hún hvílir þvert á móti á brauðfótum eins og til að mynda Otmar Issing, fyrrverandi aðalhagfræðingur Seðlabanka Evrópusambandsins, hefur varað við. Full ástæða er til þess að hafa í huga ólýðræðislegt upphaf evrusvæðisins þegar rætt er um Evrópusambandið og að upptöku evrunnar hefur í öllum tilfellum verið hafnað þegar kjósendur hafa fengið að segja álit á henni. Þá má ekki síður hafa í huga að lágir vextir á evrusvæðinu hafa ekki verið birtingarmynd heilbrigðs efnahagsástands heldur þvert á móti viðvarandi efnahagslegrar stöðunar. Tilgangur lágra vaxta er enda allajafna sá að reyna að koma efnahagslífinu aftur í gang. Ítrekaðar tilraunir til þess hafa þó engu skilað. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson Skoðun Skoðun Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Sjá meira
„Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna. Það er alveg ljóst,“ sagði Helmut Kohl, fyrrverandi kanzlari Þýzkalands, í samtali við þýzka blaðamanninn Jens Peter Paul árið 2002. Viðtalið er að finna í doktorsritgerð Pauls sem gerð var opinber um áratug síðar en Kohl gegndi kanzlaraembættinu þegar grunnur var lagður að Evrópusambandinu eins og við þekkjum það í dag og evrusvæðinu með Maastricht-sáttmálanum á tíunda áratug síðustu aldar. Fram kom enn fremur í máli Kohls að evrunni hefði líklega verið hafnað af um 70% þýzkra kjósenda hefði málið verið lagt í dóm þeirra. Hann hefði hegðað sér „eins og einræðisherra“ til þess að tryggja að evran yrði að veruleika. Mikill þrýstingur hafi komið frá öðrum þáverandi forystumönnum ríkja innan Evrópusambandsins að sjá til þess að svo yrði þrátt fyrir að hugmyndin um sameiginlegan gjaldmiðil nyti ekki mikilla vinsælda í Þýzkalandi. Þar á meðal þáverandi forseti Frakklands, François Mitterrand. „Þeir töldu, og höfðu rétt fyrir sér, að ef Þýzkaland tæki ekki upp evrun myndi enginn gera það,“ sagði Kohl að sama skapi og enn fremur: „Ég vildi að evran yrði að verueika vegna þess að það þýddi að mínu mati að ekki yrði aftur snúið í samrunaþróun Evrópusambandsins.“ Evran hefur frá upphafi verið hugsuð sem stórt skref í áttina að lokamarkmiði samrunans, að til verði á endanum evrópskt sambandsríki. Sjálfur var Kohl mikill og yfirlýstur stuðningsmaður þess markmiðs og talaði þá iðulega um Bandaríki Evrópu. Hverfist allt um lokamarkmiðið Til að mynda kom fram í Schuman-ávarpinu 1950, sem markaði upphaf samrunaþróunarinnar að fyrsta skrefið væri að koma kola- og stálframleiðslu Evrópuríkja undir eina stjórn en lokaskrefið sambandsríki. Franski diplómatinn Jean Monnet, sem gjarnan hefur verið nefndur faðir samrunans, fjallar enn fremur um það í ævisögu sinni hvernig stefnt hafi verið að Bandaríkjum Evrópu frá upphafi. Nú síðast var meðal annars lögð áherzla á áframhaldandi þróun í þá átt í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar Þýzkalands. Hreinlega hefur verið leitun að pólitískum forystumönnum í ríkjum Evrópusambandsins og stofnunum þess á liðnum áratugum, og ekki sízt hin síðari ár, sem ekki hafa lýst yfir stuðningi við lokamarkmiðið um eitt ríki. Þar á meðal allir forsetar framkvæmdastjórnar þess undanfarna áratugi og þar með talinn núverandi forseti hennar, Ursula von der Leyen. Samhliða því hefur Evrópusambandið jafnt og þétt öðlast fleiri einkenni ríkis og er fyrir vikið þegar orðið federalískt að stóru leyti. Þar á meðal helztu stofnanir þess. Margt af því sem talið er Evrópusambandinu til tekna og er gjarnan jákvætt í eðli sínu er í raun liður í því að vinna að framgangi lokamarksmiðsins. Ekki sízt til þess að tryggja stuðning við sambandið og um leið lokamarkmiðið. Til að mynda raunveruleg neytendavernd, nemaskipti, sjúkrakort og símareiki. Hæglega væri hægt að semja um slíkt til dæmis sem hluta af víðtækum fríverzlunarsamningum. Til þess þyrfti ekki umfangsmikið, yfirþjóðlegt og miðstýrt skriffinskubákn sem stefnir að því leynt og ljóst að verða að einu ríki. Hið ólýðræðislega upphaf evrunnar Mjög langur vegur er þannig frá því að Þjóðverjar hafi fórnað þýzka markinu og tekið upp evruna af fúsum og frjálsum vilja. Þvert á móti var henni þröngvað upp á þá líkt og fleiri ríki Evrópusambandsins. Kjósendur þeirra ríkja sem fengið hafa að segja álit sitt á evrunni í þjóðaratkvæði, Danir og Svíar, hafa hafnað henni. Meira en fjórðungur ríkja sambandsins hefur ekki tekið upp evruna þrátt fyrir að vera lagalega skuldbundin til þess að Dönum undanskildum. Allajafna þar sem þau hafa einfaldlega ekki viljað það. Vitanlega er áhugavert í ljósi ákalls hérlendra Evrópusambandsinna eftir inngöngu í Evrópusambandið, einkum til þess að taka upp evruna, að ríki sem þegar eru innan sambandsins kæri sig ekki um hana og reyni meðal annars að uppfylla vísvitandi ekki efnahagsleg skilyrði þess að taka hana upp. Tal um evruna sem öflugan gjaldmiðil stenzt einfaldlega ekki skoðun. Hún hvílir þvert á móti á brauðfótum eins og til að mynda Otmar Issing, fyrrverandi aðalhagfræðingur Seðlabanka Evrópusambandsins, hefur varað við. Full ástæða er til þess að hafa í huga ólýðræðislegt upphaf evrusvæðisins þegar rætt er um Evrópusambandið og að upptöku evrunnar hefur í öllum tilfellum verið hafnað þegar kjósendur hafa fengið að segja álit á henni. Þá má ekki síður hafa í huga að lágir vextir á evrusvæðinu hafa ekki verið birtingarmynd heilbrigðs efnahagsástands heldur þvert á móti viðvarandi efnahagslegrar stöðunar. Tilgangur lágra vaxta er enda allajafna sá að reyna að koma efnahagslífinu aftur í gang. Ítrekaðar tilraunir til þess hafa þó engu skilað. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun