Jól, hátíð kærleikar og friðar - eða hvað? Stefán Þorri Helgason skrifar 16. desember 2024 09:31 Í lífum margra er einn besti tími ársins að renna í garð, jólin, hátíð kærleika og friðar líkt og okkar ástkæri Laddi sagði í sínu geysivinsæla jólalagi, Snjókorn falla. Það væri auðvitað óskandi ef að upplifun okkar allra á jólunum væri með sama hætti og lýst er hér fyrir ofan en því miður er það ekki þannig, síður en svo. Margir tengja nefnilega jólin við mikinn kvíða, álag og streitu þar sem um er að ræða tímabil þar sem mörgum hnöppum þarf að hneppa, oft á skömmum tíma í samblandi við dags daglegar áskoranir. Til að flækja málin enn frekar geta fjárhagsáhyggjur spilað inn í og ekki bæta áhrif samfélagsmiðla stöðuna. Það er auðvelt að skilja hvers vegna áskoranir þessar geta valdið mörgum streitu og vanlíðan, einkum meðal einstaklinga sem að reka fjölskyldur og heimili, þar sem ábyrgðin snýr ekki eingöngu að þeim sjálfum heldur einnig að börnunum. Því ætla ég að fjalla um þær algengu áskoranir sem að foreldrar og fjölskyldur standa frammi fyrir, sem og fara yfir hjálpleg ráð sem geta dregið úr streitunni og þeirri vanlíðan sem að gjarnan fylgir með. Áskoranir hjá fullorðnum Það væri óskandi ef að allir myndu upplifa jólin jafn gleðileg og friðsæl eins og raun ber vitni. Hvaðan sem að sú hugmynd kom, þá er það sannarlega ekki upplifun allra, þvert á móti. Margir foreldrar telja að allt þurfi að vera að vera fullkomið þegar kemur að jólunum, að réttu gjafirnar séu keyptar, heimilið sé alltaf hreint og fallega skreytt, að allur matur sé til á heimilinu og dagskráin yfir hátíðarhöldin sé ætíð á hreinu. Þess til viðbótar geta samfélagsmiðlar gert aðstæðurnar enn erfiðari þar sem fólk deilir alla jafna gleðilegum augnablikum fremur en raunveruleikanum eins og hann gerist og getur slíkt kynt undir þessa hugmynd um „hin fullkomnu jól.“ Því er algeng upplifun meðal margra einstaklinga að þeir séu ekki ná að standast væntingar og kröfur samfélagsins samanber við það sem augað sér. Áhrif jólanna á börn Það má sannarlega segja að börn upplifa jólin á sinn hátt, allt frá því að njóta tímans og þeirra hátíðarhalda sem að fylgja, í að tengja tímabil þetta við óþægilegar tilfinningar á borð við kvíða, depurð og streitu. Ástæðurnar fyrir því hvers vegna börn upplifa slíka vanlíðan eru aðstæðu- og einstaklingsbundnar. Ef að foreldrar eru til að mynda undir miklu álagi yfir hátíðirnar geta börnin fundið fyrir því, þar sem þau skynja að eitthvað er að og getur slíkt haft neikvæð áhrif á líðan þeirra. Að sama skapi gleymist oft í umræðunni jólatíminn er alla jafna nokkuð óreglulegur tími fyrir börn þar sem dags dagleg rútína fer úr skorðum og má þar nefna breytingar á námsfyrirkomulagi sem og þegar jólafríið rennur í garð. Slíkar áskoranir geta haft áhrif á líðan barnanna og geta þá gleðistundir með fjölskyldu og annað sem gjarnan fylgir hátíðarhöldunum byrjað að reynast þeim erfiðari þraut. Þar að auki eiga mörg börn erfitt með spennuna sem fylgir því að fá í skóinn og að bíða eftir jólunum og þá sérstaklega jólagjöfunum. Hvað er þá til ráða? Það getur því verið raunveruleiki margra að hátíðarhöldin séu ekki eingöngu dans á rósum. Af þeim ástæðum getur verið gott að vera með nokkur verkfæri í verkfærakassanum tilbúin ef að kvíðin og streitan sem að fylgir fer að gera vart við sig. Hér eru því nokkur praktísk ráð sem að foreldrar og aðrir geta nýtt sér til að minnka streituna og skapa ró yfir hátíðirnar: 1. Raunhæfar væntingar Það er mikilvægt að minna sig á að hugmyndin um “hin fullkomnu jól” er ekki til. Það sem mestu máli skiptir að verja þessum yndislega tíma með þeim sem manni þykir vænt um, hvort sem gólfið er skúrað eða ekki. 2. Forgangsröðun Reyndu að forgangsraða verkefnum eftir mikilvægi þeirra og láttu rest mæta afgangi. Einnig er gott að hafa í huga að það má segja nei við boðum eða öðru sem gætu skapað meiri streitu fremur en ánægju. 3. Mikilvægi rútínu Börn þrífast vel á rútínu og getur því verið gott að reyna að tryggja að svefn- og matarvenjur haldist í eins föstum skorðum og hægt er. Einnig getur verið hjálplegt að gefa börnunum tækifæri á að fá að hvíla sig þess á milli svo þau geti jafnað sig á öllu því áreiti sem oft fylgir jólagleðinni. 4. Gildi jólanna Ræðið við börnin og aðra fjölskyldumeðlimi um gildi og tilgang jólanna. Jólin eiga að snúast gæðastundir og samveru með þeim sem manni þykir vænt um. Því gæti verið gott að eiga slíkt samtal saman sem fjölskylda, þar sem áhersla er lögð á það þakklæti sem maður hefur frekar en að gleðjast eingöngu yfir efnislegum gjöfum. 5. Deildu ábyrgðinni Ekki taka alla ábyrgðina á þig. Láttu maka, eldri börn og/eða aðra fjölskyldumeðlimi taka þátt í þeim verkefnum sem þarf að sinna. 6. Hugsaðu um þig Það er ástæða fyrir því að okkur er kennt að setja fyrst súrefnisgrímuna á okkur sjálf áður en við setjum hana á aðra. Reyndu að gefa þér tíma til að slaka á, hvort sem þú gerir það með því að fara í göngutúr, fara á æfingu, taka hugleiðslu, fara í vinahitting eða að sitja með kaffibolla í rólegheitum. Stuðningur til barna í amstri jólanna Ef að vísbendingar koma um að barnið sé farið að upplifa kvíða, depurð og/eða aðrar óþægilegar tilfinningar getur virk hlustun verið algjört lykilatriði. Virk hlustun er sú samtalstækni sem notum þegar markmiðið er að barnið upplifi á eigin skinni að það sé séð, heyrt og skilið og er því markmið þess sem á samtalið við barnið að reyna að skilja tilfinningar, hugsanir og sjónarhorn þess. Það er gert með því að veita barninu fulla athygli þegar það greinir frá upplifun sinn. Eftir að barn greinir frá reynir hlustandinn, foreldrið í þessu tilfelli, að spegla barnið með því að endurtaka og/eða draga saman frásögn barnsins með samkennd og einlægni að leiðarljósi. Að auki getur verið gagnlegt að hjálpa barninu að koma tilfinningum sínum í orð þegar það ber þess merki að líða ekki vel eins og til að mynda „takk fyrir að segja mér frá upplifun þinni, ég skil vel núna hvers vegna þú ert að upplifa kvíða/depurð/reiði, mér myndi líklega líða eins ef ég væri að upplifa hlutina eins og þú lýsir.“ Að lokum gæti verið hjálplegt að bjóða upp á einfaldar lausnir eða finna lausnir í sameiningu eftir að barnið er búið að greina frá vanlíðan sinni eins og taka gæðastund saman, taka hlé frá öllu áreitinu eða jafnvel leyfa barninu að gera eitthvað sem það telur hjálplegt að gera til að ná jafnvægi. Að lokum Líkt og ég hef tekið fram, þá verður góð vísa aldrei of oft kveðin. Jólin eiga að snúast um samveru og nærandi tengsl meðal þeirra sem að þér þykir vænt um. Með því að draga úr væntingum, hafa verkefnin einföld og forgangsröðuð eftir mikilvægi, sem og og gefa sjálfum sér og börnunum gott rými fyrir rólegheit þess á milli, er hægt að búa til ánægjulegar minningar sem einkennast fyrst og fremst af gleði og þakklæti. Hugsaðu vel um þig og þitt fólk þessa hátíð. Það er líklega besta jólagjöfin sem þú getur gefið. Höfundur er sálfræðingur hjá Litlu kvíðameðferðarstöðinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jól Geðheilbrigði Börn og uppeldi Stefán Þorri Helgason Tengdar fréttir Tímaskekkja í velferðarríki Að starfa sem sálfræðingur eru í mínum huga mikil forréttindi. Í þeim störfum sinni ég börnum og foreldrum þeirra þar sem markmiðið er finna árangursríkar lausnir við þeim vanda sem um ræðir. Það er mér því afar dýrmætt að sjá skjólstæðinga ná góðum tökum á vanda sínum því lausnin þarf ekki í öllum tilfellum að vera flókin, sérstaklega ef viðkomandi er gripinn nógu snemma. 9. desember 2024 10:02 Mest lesið Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Í lífum margra er einn besti tími ársins að renna í garð, jólin, hátíð kærleika og friðar líkt og okkar ástkæri Laddi sagði í sínu geysivinsæla jólalagi, Snjókorn falla. Það væri auðvitað óskandi ef að upplifun okkar allra á jólunum væri með sama hætti og lýst er hér fyrir ofan en því miður er það ekki þannig, síður en svo. Margir tengja nefnilega jólin við mikinn kvíða, álag og streitu þar sem um er að ræða tímabil þar sem mörgum hnöppum þarf að hneppa, oft á skömmum tíma í samblandi við dags daglegar áskoranir. Til að flækja málin enn frekar geta fjárhagsáhyggjur spilað inn í og ekki bæta áhrif samfélagsmiðla stöðuna. Það er auðvelt að skilja hvers vegna áskoranir þessar geta valdið mörgum streitu og vanlíðan, einkum meðal einstaklinga sem að reka fjölskyldur og heimili, þar sem ábyrgðin snýr ekki eingöngu að þeim sjálfum heldur einnig að börnunum. Því ætla ég að fjalla um þær algengu áskoranir sem að foreldrar og fjölskyldur standa frammi fyrir, sem og fara yfir hjálpleg ráð sem geta dregið úr streitunni og þeirri vanlíðan sem að gjarnan fylgir með. Áskoranir hjá fullorðnum Það væri óskandi ef að allir myndu upplifa jólin jafn gleðileg og friðsæl eins og raun ber vitni. Hvaðan sem að sú hugmynd kom, þá er það sannarlega ekki upplifun allra, þvert á móti. Margir foreldrar telja að allt þurfi að vera að vera fullkomið þegar kemur að jólunum, að réttu gjafirnar séu keyptar, heimilið sé alltaf hreint og fallega skreytt, að allur matur sé til á heimilinu og dagskráin yfir hátíðarhöldin sé ætíð á hreinu. Þess til viðbótar geta samfélagsmiðlar gert aðstæðurnar enn erfiðari þar sem fólk deilir alla jafna gleðilegum augnablikum fremur en raunveruleikanum eins og hann gerist og getur slíkt kynt undir þessa hugmynd um „hin fullkomnu jól.“ Því er algeng upplifun meðal margra einstaklinga að þeir séu ekki ná að standast væntingar og kröfur samfélagsins samanber við það sem augað sér. Áhrif jólanna á börn Það má sannarlega segja að börn upplifa jólin á sinn hátt, allt frá því að njóta tímans og þeirra hátíðarhalda sem að fylgja, í að tengja tímabil þetta við óþægilegar tilfinningar á borð við kvíða, depurð og streitu. Ástæðurnar fyrir því hvers vegna börn upplifa slíka vanlíðan eru aðstæðu- og einstaklingsbundnar. Ef að foreldrar eru til að mynda undir miklu álagi yfir hátíðirnar geta börnin fundið fyrir því, þar sem þau skynja að eitthvað er að og getur slíkt haft neikvæð áhrif á líðan þeirra. Að sama skapi gleymist oft í umræðunni jólatíminn er alla jafna nokkuð óreglulegur tími fyrir börn þar sem dags dagleg rútína fer úr skorðum og má þar nefna breytingar á námsfyrirkomulagi sem og þegar jólafríið rennur í garð. Slíkar áskoranir geta haft áhrif á líðan barnanna og geta þá gleðistundir með fjölskyldu og annað sem gjarnan fylgir hátíðarhöldunum byrjað að reynast þeim erfiðari þraut. Þar að auki eiga mörg börn erfitt með spennuna sem fylgir því að fá í skóinn og að bíða eftir jólunum og þá sérstaklega jólagjöfunum. Hvað er þá til ráða? Það getur því verið raunveruleiki margra að hátíðarhöldin séu ekki eingöngu dans á rósum. Af þeim ástæðum getur verið gott að vera með nokkur verkfæri í verkfærakassanum tilbúin ef að kvíðin og streitan sem að fylgir fer að gera vart við sig. Hér eru því nokkur praktísk ráð sem að foreldrar og aðrir geta nýtt sér til að minnka streituna og skapa ró yfir hátíðirnar: 1. Raunhæfar væntingar Það er mikilvægt að minna sig á að hugmyndin um “hin fullkomnu jól” er ekki til. Það sem mestu máli skiptir að verja þessum yndislega tíma með þeim sem manni þykir vænt um, hvort sem gólfið er skúrað eða ekki. 2. Forgangsröðun Reyndu að forgangsraða verkefnum eftir mikilvægi þeirra og láttu rest mæta afgangi. Einnig er gott að hafa í huga að það má segja nei við boðum eða öðru sem gætu skapað meiri streitu fremur en ánægju. 3. Mikilvægi rútínu Börn þrífast vel á rútínu og getur því verið gott að reyna að tryggja að svefn- og matarvenjur haldist í eins föstum skorðum og hægt er. Einnig getur verið hjálplegt að gefa börnunum tækifæri á að fá að hvíla sig þess á milli svo þau geti jafnað sig á öllu því áreiti sem oft fylgir jólagleðinni. 4. Gildi jólanna Ræðið við börnin og aðra fjölskyldumeðlimi um gildi og tilgang jólanna. Jólin eiga að snúast gæðastundir og samveru með þeim sem manni þykir vænt um. Því gæti verið gott að eiga slíkt samtal saman sem fjölskylda, þar sem áhersla er lögð á það þakklæti sem maður hefur frekar en að gleðjast eingöngu yfir efnislegum gjöfum. 5. Deildu ábyrgðinni Ekki taka alla ábyrgðina á þig. Láttu maka, eldri börn og/eða aðra fjölskyldumeðlimi taka þátt í þeim verkefnum sem þarf að sinna. 6. Hugsaðu um þig Það er ástæða fyrir því að okkur er kennt að setja fyrst súrefnisgrímuna á okkur sjálf áður en við setjum hana á aðra. Reyndu að gefa þér tíma til að slaka á, hvort sem þú gerir það með því að fara í göngutúr, fara á æfingu, taka hugleiðslu, fara í vinahitting eða að sitja með kaffibolla í rólegheitum. Stuðningur til barna í amstri jólanna Ef að vísbendingar koma um að barnið sé farið að upplifa kvíða, depurð og/eða aðrar óþægilegar tilfinningar getur virk hlustun verið algjört lykilatriði. Virk hlustun er sú samtalstækni sem notum þegar markmiðið er að barnið upplifi á eigin skinni að það sé séð, heyrt og skilið og er því markmið þess sem á samtalið við barnið að reyna að skilja tilfinningar, hugsanir og sjónarhorn þess. Það er gert með því að veita barninu fulla athygli þegar það greinir frá upplifun sinn. Eftir að barn greinir frá reynir hlustandinn, foreldrið í þessu tilfelli, að spegla barnið með því að endurtaka og/eða draga saman frásögn barnsins með samkennd og einlægni að leiðarljósi. Að auki getur verið gagnlegt að hjálpa barninu að koma tilfinningum sínum í orð þegar það ber þess merki að líða ekki vel eins og til að mynda „takk fyrir að segja mér frá upplifun þinni, ég skil vel núna hvers vegna þú ert að upplifa kvíða/depurð/reiði, mér myndi líklega líða eins ef ég væri að upplifa hlutina eins og þú lýsir.“ Að lokum gæti verið hjálplegt að bjóða upp á einfaldar lausnir eða finna lausnir í sameiningu eftir að barnið er búið að greina frá vanlíðan sinni eins og taka gæðastund saman, taka hlé frá öllu áreitinu eða jafnvel leyfa barninu að gera eitthvað sem það telur hjálplegt að gera til að ná jafnvægi. Að lokum Líkt og ég hef tekið fram, þá verður góð vísa aldrei of oft kveðin. Jólin eiga að snúast um samveru og nærandi tengsl meðal þeirra sem að þér þykir vænt um. Með því að draga úr væntingum, hafa verkefnin einföld og forgangsröðuð eftir mikilvægi, sem og og gefa sjálfum sér og börnunum gott rými fyrir rólegheit þess á milli, er hægt að búa til ánægjulegar minningar sem einkennast fyrst og fremst af gleði og þakklæti. Hugsaðu vel um þig og þitt fólk þessa hátíð. Það er líklega besta jólagjöfin sem þú getur gefið. Höfundur er sálfræðingur hjá Litlu kvíðameðferðarstöðinni.
Tímaskekkja í velferðarríki Að starfa sem sálfræðingur eru í mínum huga mikil forréttindi. Í þeim störfum sinni ég börnum og foreldrum þeirra þar sem markmiðið er finna árangursríkar lausnir við þeim vanda sem um ræðir. Það er mér því afar dýrmætt að sjá skjólstæðinga ná góðum tökum á vanda sínum því lausnin þarf ekki í öllum tilfellum að vera flókin, sérstaklega ef viðkomandi er gripinn nógu snemma. 9. desember 2024 10:02
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun