Á ég að greiða inn á lánið eða spara?

Ef maður var heppinn og gat fest húsnæðislán í frekar lágum vöxtum (segjum 5% óverðtryggt), er þá rétt skilið að fyrst lánið er á lægri vöxtum en vextir á sparnaðarreikningum (segjum 7%) þá er alltaf betra að leggja peninginn in á sparnað heldur en inn á lánið? Pælingin væri þá að byrja að borga aukalega inn á lánið um leið og vextirnir losna og verða hærri en vextir sparnaðarreikningsins. Er þetta svo einfalt eða þarf að huga að fleiri breytum?

Takk fyrir afar áhugaverða spurningu. Þetta er einmitt ekki svo einfalt og það þarf sannarlega að huga að fleiri breytum.

Samanburðurinn

Á blaði virðist samanburðurinn einfaldur. Okkur bjóðast um 7% vextir á bankabókum í dag og enn hærri á ríkisskuldabréfum. Þar sem um fastvaxtalán er að ræða er ekki hætta á að vextir þess hækki þar til vextirnir losna. Þetta ætti að segja okkur að ef um minniháttar fjárhæð er að ræða og engar tekjutengdar bætur eru þegnar kæmi betur út að ávaxta spariféð enn um sinn en að greiða inn á lánið. Það mætti svo taka þær vangaveltur enn lengra og bera langtímaávöxtun hlutabréfa saman við fasta vexti í núverandi lánaumhverfi. Ef vextinir er rétt að losna væri jafnvel hægt að festa þá að nýju á um 8% vöxtum, sem er lægra en þau ca. 10% sem vel dreift alþjóðlegt eignasafn hlutabréfa hefur skilað undanfarna áratugi.

Ekki gleyma áhættunni

Ef dæmið væri svona einfalt væri eins hægt að velta því upp hvort það væri ekki óábyrgt að veðsetja ekki íbúðina eða húsið upp í rjáfur til þess að kaupa hlutabréf eða leggja peninga inn á bankabók. En við gerum það ekki vegna þess að þegar við göngum það langt komum við auga á áhættuþáttinn. Öryggi er verðmætt, rétt eins og vextir og þegar við skuldsetjum okkur erum við alltaf að taka einhverja áhættu. Okkur hættir til að treysta því ýmist að núverandi ástand verði varanlegt eða að ekkert geti farið úrskeiðis og þegar slík rökvilla byrgir okkur sýn vanmetum við gjarnan áhættu og samanburður verður villandi.

Muntu greiða inn á lánið síðar?

En hvernig læt ég? Vextirnir eru fastir og það ætti nú ekki að vera mikil hætta á bankabókum þessa dagana. Þá leggur þú peningana bara fyrir, bíður til loka fastvaxtatímabilsins og greiðir þá inn á höfuðstólinn eða endurfjármagnar í lægri lánsfjárhæð.

Eða hvað? Muntu greiða inn á lánið þegar þar að kemur? Ég hef ekki rekist á íslenskar rannsóknir á þessu áhugaverða viðfangsefni, en vestanhafs hefur nokkrum sinnum verið skoðað hvort fólk standi í raun við stóru orðin. Hvað gerir fólk sem lofað hefur sjálfu sér að greiða aukalega inn á húsnæðislán?

Því mistekst. Fæstir greiða inn á lánin, hvort sem litið er á einfaldar fyrirætlanir um viðbótargreiðslur eða markmið um að gera lán upp að fullu yfir skemmri tíma. Reynt hefur verið að rekja þessar áhugaverðu niðurstöður til hegðunar fólks og mats á verðmæti í samhengi við tímasetningar. Við viljum, eða metum meira verðmæti í að nota peninga strax í stað þess að geyma þá og verja með arðbærari hætti síðar meir. Við virðumst auk þess vanmeta áhrif freistinga og þess að eitthvað geti komið upp á.

Hvað viltu þá gera?

Tölurnar hvetja þig til að geyma féð á bankabókinni enn um sinn, en reynslan segir okkur að þér farnist sennilega, til lengri tíma, betur með því að greiða inn á skuldina í dag. Vissulega þarf að taka tillit til mögulegs uppgreiðslukostnaðar en reynslan segir okkur sömuleiðis að fólk sem greitt hefur aukalega inn á lán sé líklegra til að gera það aftur, sem er afar jákvætt.

Þann lærdóm sem ég hef dregið af því að ræða við mikinn fjölda fólks um húsnæðislán þeirra mætti að mestu sjóða niður í tvennt: Annars vegar sér fólk ekki eftir því að hafa greitt niður lán, nema þegar það misskilur verðtryggingu. Hins vegar snúast fjármál öðru fremur um hegðun, viðhorf og nálgun en tölur á blaði. Það er hollt og einfalt að temja sér það viðhorf að vilja ryðja burt lánum og greiða aukalega inn á þau þegar færi gefst. Það er áhættulítið, hvetjandi, einfalt í framkvæmd og hentugt fyrir þá sem vilja feta leiðina að heilbrigðari heimilisfjármálum.