Samning um höfuðborgina Mörður Árnason skrifar 24. september 2012 06:00 Það þarf að gera höfuðborgarsamning, milli Reykjavíkur og ríkisins. Þar eiga að koma fram þær sérstöku skuldbindingar sem borgin hlýtur að standa við sem höfuðborg lýðveldisins en á móti verður að vera tryggt að forystumenn í ríkisstjórn og á Alþingi taki tillit til þeirrar ábyrgðar sem á höfuðborginni hvílir – og hætti að líta á Reykjavík sem óvin eins og stundum ber við hjá héraðshöfðingjum á landsbyggðinni. Samning milli landsmanna og Reykvíkinga um vegsemd þess og vanda að vera höfuðstaður Íslendinga. Þetta er kjarni tillögu sem við flytjum nú á Alþingi þriðja sinni, fimm þingmenn Reykvíkinga. Kannski er það stærð höfuðborgarinnar sem veldur sífelldri tortryggni í garð Reykjavíkur um allt land. Hagsmunaátök milli strjálbýlis og þéttbýlis þekkjast svo sannarlega víðar en hér, og um alla heimsbyggðina er mjög til vinsælda fallið að deila á ?þá fyrir sunnan?. Hvergi hafa þess konar átök samt smitað út í stjórnmálin jafnillilega: Alla 20. öldina var það einn af rauðu þráðunum í íslenskum stjórnmálum að koma í veg fyrir vöxt og viðgang Reykjavíkur undir þeim göfuga gunnfána að hindra að í landinu myndaðist borgríki. Staðreyndin er þó sú að nú kann jafnvægi að vera að skapast einmitt með slíku ríki þar sem borgin leitar út á land og tengist minni byggðum. Menn tala núna um höfuðborgarsvæðið meira, milli Hvítánna eða að minnsta kosti innan þríhyrningsins Selfoss-Akranes-Keflavík. Þetta snýst ekki við næstu áratugi. Höfuðborgin er þar sem hún er – og löngu kominn tími til að samfélag allra landsmanna taki fullt mið af þeirri staðreynd. Reyndar telja erlendir athugendur sérstakan styrk í fámennu landi að höfuðborgin skuli vera eins öflug og raun ber vitni. Stundum höfuðborg – en stundum ekkiHin sífellda flugvallarumræða sýnir ágætlega vanda Reykjavíkur sem höfuðborgar. Reykvíkingar lýstu í almennri atkvæðagreiðslu 2001 þeim vilja sínum að Vatnsmýrarvöllur yrði lagður af, og borgarstjórn samþykkti síðan skipulag þar sem önnur flugbrautin fer 2016, hin 2014. Flugvallarsinnar utan borgar hafa aldrei sætt sig við þessa ákvörðun í borginni og finna henni flest til foráttu. Nú síðast hafa Jón Gunnarsson og félagar flutt öðru sinni frumvarp á Alþingi sem á að festa flugvöll í Vatnsmýri um aldur og ævi – bót í máli að málið er tæpast þingtækt því að skipulagsvaldið í Reykjavík er hjá Reykjavíkurborg, ekki Alþingi. Hvað sem mönnum finnst um Vatnsmýrina eru ein af rökum flugvallarsinna marktæk: Að höfuðborgin hafi ákveðnar skyldur sem taka verður tillit til við ákvarðanir borgarbúa um innri mál. Gallinn er sá að þeir hinir sömu sem telja að Vatnsmýrarflugvöllurinn sé forsenda þess að Reykjavík sé höfuðborg eru allra manna iðnastir við að reyna að flytja sem allra flestar stjórnsýslustofnanir og miðstöðvar almannaþjónustu úr höfuðborginni heim í eigið hérað. Þá vegur höfuðborgarhlutverkið ekki eins mikið, og atvinnufæri í höfuðborginni eru sjaldnast verð umtals. Við sem stöndum að baki tillögunni um höfuðborgarsamning – auk mín Helgi Hjörvar, Sigríður Ingibjörg Sigurðardóttir, Skúli Helgason og Valgerður Bjarnadóttir – teljum að það sé kominn tími til þess að setja umræðunni um höfuðborg og landsbyggð þokkalegan hljómbotn, og stuðla að sáttum milli höfuðborgar og annarrar landsbyggðar. ?Allajafna er við það miðað um höfuðborg,? segjum við í greinargerð, ?að hún sé aðsetur æðsta valds í ríkinu og miðstöð stjórnsýslu. Skyldur höfuðborgarinnar sem sveitarfélags eru því víðtækari en annarra sveita ríkisins þar sem íbúar hennar og leiðtogar þeirra verða í starfsháttum og skipulagi að taka tillit til þjónustuhlutverks borgarinnar fyrir alla landsmenn. Réttindi verður höfuðborgin að hafa á móti, þar á meðal þau að samráð sé haft við stjórnendur hennar um þær ákvarðanir ríkisstjórnarinnar og þings sem snerta mikilvæga hagsmuni borgarbúa, svo sem atvinnufæri, skipulag og yfirbragð.? Við viljum að ríki og borg geri með sér samning ?þar sem yrðu reifaðar skyldur Reykjavíkurborgar og réttindi sem höfuðborgar, getið þeirra breytinga á lögum og öðrum regluramma sem samningsaðilar yrðu ásáttir um að beita sér fyrir og kveðið á um skipulegt samráð ríkisstjórnarinnar, Alþingis og borgarstjórnar um ákvarðanir sem sérstaklega snerta stöðu Reykjavíkur.? Við fluttum þessa tillögu líka í fyrra og fögnum undirtektum sem hún fékk þá, frá Reykjavíkurborg, Byggðastofnun og fagfólki um skipulag. Í umsögnunum kemur ágætlega fram að höfuðborgarsamningur gæti vísað veginn til framtíðar í þessum samskiptum, og þar er bent á norrænar fyrirmyndir sem gætu hjálpað okkur við að skapa landinu öllu góða höfuðborg. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mörður Árnason Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Það þarf að gera höfuðborgarsamning, milli Reykjavíkur og ríkisins. Þar eiga að koma fram þær sérstöku skuldbindingar sem borgin hlýtur að standa við sem höfuðborg lýðveldisins en á móti verður að vera tryggt að forystumenn í ríkisstjórn og á Alþingi taki tillit til þeirrar ábyrgðar sem á höfuðborginni hvílir – og hætti að líta á Reykjavík sem óvin eins og stundum ber við hjá héraðshöfðingjum á landsbyggðinni. Samning milli landsmanna og Reykvíkinga um vegsemd þess og vanda að vera höfuðstaður Íslendinga. Þetta er kjarni tillögu sem við flytjum nú á Alþingi þriðja sinni, fimm þingmenn Reykvíkinga. Kannski er það stærð höfuðborgarinnar sem veldur sífelldri tortryggni í garð Reykjavíkur um allt land. Hagsmunaátök milli strjálbýlis og þéttbýlis þekkjast svo sannarlega víðar en hér, og um alla heimsbyggðina er mjög til vinsælda fallið að deila á ?þá fyrir sunnan?. Hvergi hafa þess konar átök samt smitað út í stjórnmálin jafnillilega: Alla 20. öldina var það einn af rauðu þráðunum í íslenskum stjórnmálum að koma í veg fyrir vöxt og viðgang Reykjavíkur undir þeim göfuga gunnfána að hindra að í landinu myndaðist borgríki. Staðreyndin er þó sú að nú kann jafnvægi að vera að skapast einmitt með slíku ríki þar sem borgin leitar út á land og tengist minni byggðum. Menn tala núna um höfuðborgarsvæðið meira, milli Hvítánna eða að minnsta kosti innan þríhyrningsins Selfoss-Akranes-Keflavík. Þetta snýst ekki við næstu áratugi. Höfuðborgin er þar sem hún er – og löngu kominn tími til að samfélag allra landsmanna taki fullt mið af þeirri staðreynd. Reyndar telja erlendir athugendur sérstakan styrk í fámennu landi að höfuðborgin skuli vera eins öflug og raun ber vitni. Stundum höfuðborg – en stundum ekkiHin sífellda flugvallarumræða sýnir ágætlega vanda Reykjavíkur sem höfuðborgar. Reykvíkingar lýstu í almennri atkvæðagreiðslu 2001 þeim vilja sínum að Vatnsmýrarvöllur yrði lagður af, og borgarstjórn samþykkti síðan skipulag þar sem önnur flugbrautin fer 2016, hin 2014. Flugvallarsinnar utan borgar hafa aldrei sætt sig við þessa ákvörðun í borginni og finna henni flest til foráttu. Nú síðast hafa Jón Gunnarsson og félagar flutt öðru sinni frumvarp á Alþingi sem á að festa flugvöll í Vatnsmýri um aldur og ævi – bót í máli að málið er tæpast þingtækt því að skipulagsvaldið í Reykjavík er hjá Reykjavíkurborg, ekki Alþingi. Hvað sem mönnum finnst um Vatnsmýrina eru ein af rökum flugvallarsinna marktæk: Að höfuðborgin hafi ákveðnar skyldur sem taka verður tillit til við ákvarðanir borgarbúa um innri mál. Gallinn er sá að þeir hinir sömu sem telja að Vatnsmýrarflugvöllurinn sé forsenda þess að Reykjavík sé höfuðborg eru allra manna iðnastir við að reyna að flytja sem allra flestar stjórnsýslustofnanir og miðstöðvar almannaþjónustu úr höfuðborginni heim í eigið hérað. Þá vegur höfuðborgarhlutverkið ekki eins mikið, og atvinnufæri í höfuðborginni eru sjaldnast verð umtals. Við sem stöndum að baki tillögunni um höfuðborgarsamning – auk mín Helgi Hjörvar, Sigríður Ingibjörg Sigurðardóttir, Skúli Helgason og Valgerður Bjarnadóttir – teljum að það sé kominn tími til þess að setja umræðunni um höfuðborg og landsbyggð þokkalegan hljómbotn, og stuðla að sáttum milli höfuðborgar og annarrar landsbyggðar. ?Allajafna er við það miðað um höfuðborg,? segjum við í greinargerð, ?að hún sé aðsetur æðsta valds í ríkinu og miðstöð stjórnsýslu. Skyldur höfuðborgarinnar sem sveitarfélags eru því víðtækari en annarra sveita ríkisins þar sem íbúar hennar og leiðtogar þeirra verða í starfsháttum og skipulagi að taka tillit til þjónustuhlutverks borgarinnar fyrir alla landsmenn. Réttindi verður höfuðborgin að hafa á móti, þar á meðal þau að samráð sé haft við stjórnendur hennar um þær ákvarðanir ríkisstjórnarinnar og þings sem snerta mikilvæga hagsmuni borgarbúa, svo sem atvinnufæri, skipulag og yfirbragð.? Við viljum að ríki og borg geri með sér samning ?þar sem yrðu reifaðar skyldur Reykjavíkurborgar og réttindi sem höfuðborgar, getið þeirra breytinga á lögum og öðrum regluramma sem samningsaðilar yrðu ásáttir um að beita sér fyrir og kveðið á um skipulegt samráð ríkisstjórnarinnar, Alþingis og borgarstjórnar um ákvarðanir sem sérstaklega snerta stöðu Reykjavíkur.? Við fluttum þessa tillögu líka í fyrra og fögnum undirtektum sem hún fékk þá, frá Reykjavíkurborg, Byggðastofnun og fagfólki um skipulag. Í umsögnunum kemur ágætlega fram að höfuðborgarsamningur gæti vísað veginn til framtíðar í þessum samskiptum, og þar er bent á norrænar fyrirmyndir sem gætu hjálpað okkur við að skapa landinu öllu góða höfuðborg.
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar