Vafasamt að dómari meti hvenær barn gefi samþykki fyrir kynmökum Jón Þór Stefánsson skrifar 2. febrúar 2024 09:10 Salvör Nordal er umboðsmaður barna og Guðrún Hafsteinsdóttir er dómsmálaráðherra. Vísir/Einar/Arnar Umboðsmaður barna hefur sent Guðrúnu Hafsteinsdóttur dómsmálaráðherra bréf varðandi kynferðisbrot gegn börnum. Þar er því haldið fram að vafasamt sé að dómari leggi mat á það hvenær barn veiti samþykki fyrir kynmökum. Í bréfinu er minnst á tvo dóma sem hafa fallið í héraði á undanförnum mánuðum þar sem fullorðnir menn voru sýknaðir af ákæru um nauðgun en dæmdir fyrir að hafa samræði við táningsstúlkur. Héraðsdómur Norðurlands vestra dæmdi í nóvember fyrrverandi starfmann grunnskóla í þriggja og hálfs árs fangelsi fyrir að hafa ítrekað samræði við fimmtán ára stúlku. Hún var nemandi í níunda bekk skólans þar sem maðurinn starfaði. Ekki var fallist á að um nauðgun væri að ræða. Í desember hlaut 23 ára karlmaður tveggja ára fangelsisdóm í Héraðsdómi Reykjaness fyrir kynferðisbrot gegn tveimur stúlkum. Önnur var þrettán ára, en dómurinn féllst ekki á að um nauðgun væri að ræða. „Verður ekki annað ráðið en að ávallt þurfi til að koma einhver sú ólögmæta nauðung í skilningi 1. mgr. 194. gr. að gerandi í það minnsta notfæri sér yfirburðaaðstöðu gagnvart þolanda til að koma fram kynferðislegum vilja sínum og að þolandi sé varnarlaus gagnvart þeim vilja. Er ekkert slíkt fram komið í þessu máli, svo haldbært sé,“ segir í dómi Héraðsdóms Reykjaness í málinu. Umboðsmaður barna vísar til þessara orða í bréfi sínu til dómsmálaráðherra og segir það setja vafasamt fordæmi ef dómari meti hvort barn hafi veitt samþykki. Jafnframt hafi slíkt slæmar afleiðingar fyrir viðkomandi barn. „Bendir umboðsmaður á að sú umgjörð sem hér er fyrir hendi, þar sem það fellur í hlut dómara að leggja mat á það hvort barn hafi í raun og veru gefið samþykki sitt fyrir kynmökum við fullorðin einstakling eða hvort barnið hafi verið til þess bært, setur ekki aðeins vafasamt fordæmi til framtíðar, heldur getur það einnig haft mjög skaðlegar afleiðingar fyrir barnið sem í hlut á.“ Umboðsmaður segir áríðandi að dómsmálaráðuneytið taki viðkomandi lagaákvæði almennra hegningarlaga til endurskoðunar. Tekið er fram að víða í Evrópu sé fjallað um aldur barna í tilliti til samþykkis. Og að í Norðurlöndunum hafi verið litið svo á að börn undir ákveðnum aldri geti ekki veitt samþykki fyrir kynmökum. Hins vegar sé ekki gert greinarmunur á börnum og fullorðnum hvað varðar samþykki í íslenskum hegningarlögum. Umboðsmaður fullyrðir að ljóst að réttaróvissa ríki um það hvenær börn ná þeim aldri að geta veitt samþykki sitt fyrir kynmökum. Ísland sé eftirbátur hinna Norðurlandanna hvað þetta varðar. Í bréfi umboðsmanns er rakið hvernig fyrirkomulagið sé á hinum norðurlöndunum: „Í Svíþjóð er ekki gert ráð fyrir því að börn undir 15 ára aldri geti veitt samþykki sitt og skilgreina sænsk hegningarlög því samræði við barn yngra en 15 ára sem nauðgun. Finnsk hegningarlög byggjast á samskonar nálgun og er þar miðað við 16 ára aldur. Í Noregi er gert ráð fyrir 14 ára aldri og á ákvæði sambærilegt 202. gr. alm. hgl. við um börn á aldrinum 14-16 ára. Í Danmörku er ákvæði sambærilegt 202. gr. alm. hgl. þar sem fram kemur að refsivert sé að hafa samræði við börn undir 15 ára aldri. Þó telst það vera nauðgun ef barn er yngra en 12 ára, eða ef sakborningur hefur náð 22 ára aldri og barn er yngra en 15 ára. Líkt og hér á landi gera önnur Norðurlönd þó ráð fyrir svokölluðu „Rómeó- og Júlíu“ ákvæði þar sem lækka má refsingu eða láta hana niður falla, ef gerandi og þolandi eru á svipuðum aldri og þroskastigi og leggur umboðsmaður barna til að það haldist óbreytt.“ Líkt og áður segir vill Umboðsmaður barna meina að breytingar þurfi á íslenskum hegningarlögum þar sem lágmarksaldur til samþykkis er skilgreindur. Þá óskar umboðsmaður eftir því að stofnuninni verði haldið upplýstri með gang mála. Dómstólar Ofbeldi gegn börnum Kynferðisofbeldi Mest lesið Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglunds Innlent Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Innlent Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Innlent Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Innlent Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Innlent Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi Innlent Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Innlent Býður til flugveislu á Reykjavíkurflugvelli Innlent Umferðartafir vegna framkvæmda við Kringlumýrarbraut í sumar Innlent Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Innlent Fleiri fréttir Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglunds Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Umferðartafir vegna framkvæmda við Kringlumýrarbraut í sumar Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Býður til flugveislu á Reykjavíkurflugvelli Sóttu veikan mann í rússneskan togara Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Rannsókn lokið í manndrápsmáli Lögðu hald á nokkuð magn fíkniefna og hnífa Sláandi tölur: Kyrkingartökum og eltihrellum fer fjölgandi Mætti með steikarhníf á leikskóla Kyrkingartök og elltihrellahegðun fara vaxandi og myndband af áreitni í miðborginni Grill í ljósum logum úti á svölum Vilja endurbyggja verkstæðið en nágrannar mótmæla harðlega Margra kílómetra bílaröð eftir árekstur á Vesturlandsvegi Halda framkvæmdastjóra Félagsbústaða þrátt fyrir alvarlegt vantraust Telja að maðurinn sé fundinn „Þetta er mjög þungt og erfitt“ „Ég vara mjög við því að menn beiti þessu úrræði“ „Verið að búa til óseðjandi kerfi þar sem bátum mun fjölga“ Eldur kviknaði í vörubíl á Reykjanesbraut Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi „Yndisleg kvöldstund í þessum þunga harmi okkar“ Leit hefst á ný eftir hádegi Klúðursleg rannsókn lögreglu leiddi til sýknu skipstjóra Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Færa boðuð gagnmótmæli gegn rasisma vegna ofbeldisógnar Telja manninn hafa örmagnast við sjósundsæfingar Sjá meira
Í bréfinu er minnst á tvo dóma sem hafa fallið í héraði á undanförnum mánuðum þar sem fullorðnir menn voru sýknaðir af ákæru um nauðgun en dæmdir fyrir að hafa samræði við táningsstúlkur. Héraðsdómur Norðurlands vestra dæmdi í nóvember fyrrverandi starfmann grunnskóla í þriggja og hálfs árs fangelsi fyrir að hafa ítrekað samræði við fimmtán ára stúlku. Hún var nemandi í níunda bekk skólans þar sem maðurinn starfaði. Ekki var fallist á að um nauðgun væri að ræða. Í desember hlaut 23 ára karlmaður tveggja ára fangelsisdóm í Héraðsdómi Reykjaness fyrir kynferðisbrot gegn tveimur stúlkum. Önnur var þrettán ára, en dómurinn féllst ekki á að um nauðgun væri að ræða. „Verður ekki annað ráðið en að ávallt þurfi til að koma einhver sú ólögmæta nauðung í skilningi 1. mgr. 194. gr. að gerandi í það minnsta notfæri sér yfirburðaaðstöðu gagnvart þolanda til að koma fram kynferðislegum vilja sínum og að þolandi sé varnarlaus gagnvart þeim vilja. Er ekkert slíkt fram komið í þessu máli, svo haldbært sé,“ segir í dómi Héraðsdóms Reykjaness í málinu. Umboðsmaður barna vísar til þessara orða í bréfi sínu til dómsmálaráðherra og segir það setja vafasamt fordæmi ef dómari meti hvort barn hafi veitt samþykki. Jafnframt hafi slíkt slæmar afleiðingar fyrir viðkomandi barn. „Bendir umboðsmaður á að sú umgjörð sem hér er fyrir hendi, þar sem það fellur í hlut dómara að leggja mat á það hvort barn hafi í raun og veru gefið samþykki sitt fyrir kynmökum við fullorðin einstakling eða hvort barnið hafi verið til þess bært, setur ekki aðeins vafasamt fordæmi til framtíðar, heldur getur það einnig haft mjög skaðlegar afleiðingar fyrir barnið sem í hlut á.“ Umboðsmaður segir áríðandi að dómsmálaráðuneytið taki viðkomandi lagaákvæði almennra hegningarlaga til endurskoðunar. Tekið er fram að víða í Evrópu sé fjallað um aldur barna í tilliti til samþykkis. Og að í Norðurlöndunum hafi verið litið svo á að börn undir ákveðnum aldri geti ekki veitt samþykki fyrir kynmökum. Hins vegar sé ekki gert greinarmunur á börnum og fullorðnum hvað varðar samþykki í íslenskum hegningarlögum. Umboðsmaður fullyrðir að ljóst að réttaróvissa ríki um það hvenær börn ná þeim aldri að geta veitt samþykki sitt fyrir kynmökum. Ísland sé eftirbátur hinna Norðurlandanna hvað þetta varðar. Í bréfi umboðsmanns er rakið hvernig fyrirkomulagið sé á hinum norðurlöndunum: „Í Svíþjóð er ekki gert ráð fyrir því að börn undir 15 ára aldri geti veitt samþykki sitt og skilgreina sænsk hegningarlög því samræði við barn yngra en 15 ára sem nauðgun. Finnsk hegningarlög byggjast á samskonar nálgun og er þar miðað við 16 ára aldur. Í Noregi er gert ráð fyrir 14 ára aldri og á ákvæði sambærilegt 202. gr. alm. hgl. við um börn á aldrinum 14-16 ára. Í Danmörku er ákvæði sambærilegt 202. gr. alm. hgl. þar sem fram kemur að refsivert sé að hafa samræði við börn undir 15 ára aldri. Þó telst það vera nauðgun ef barn er yngra en 12 ára, eða ef sakborningur hefur náð 22 ára aldri og barn er yngra en 15 ára. Líkt og hér á landi gera önnur Norðurlönd þó ráð fyrir svokölluðu „Rómeó- og Júlíu“ ákvæði þar sem lækka má refsingu eða láta hana niður falla, ef gerandi og þolandi eru á svipuðum aldri og þroskastigi og leggur umboðsmaður barna til að það haldist óbreytt.“ Líkt og áður segir vill Umboðsmaður barna meina að breytingar þurfi á íslenskum hegningarlögum þar sem lágmarksaldur til samþykkis er skilgreindur. Þá óskar umboðsmaður eftir því að stofnuninni verði haldið upplýstri með gang mála.
Dómstólar Ofbeldi gegn börnum Kynferðisofbeldi Mest lesið Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglunds Innlent Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Innlent Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Innlent Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Innlent Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Innlent Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi Innlent Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Innlent Býður til flugveislu á Reykjavíkurflugvelli Innlent Umferðartafir vegna framkvæmda við Kringlumýrarbraut í sumar Innlent Segja ógnarstjórn ríkja á Þjóðminjasafninu Innlent Fleiri fréttir Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglunds Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Umferðartafir vegna framkvæmda við Kringlumýrarbraut í sumar Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Býður til flugveislu á Reykjavíkurflugvelli Sóttu veikan mann í rússneskan togara Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Rannsókn lokið í manndrápsmáli Lögðu hald á nokkuð magn fíkniefna og hnífa Sláandi tölur: Kyrkingartökum og eltihrellum fer fjölgandi Mætti með steikarhníf á leikskóla Kyrkingartök og elltihrellahegðun fara vaxandi og myndband af áreitni í miðborginni Grill í ljósum logum úti á svölum Vilja endurbyggja verkstæðið en nágrannar mótmæla harðlega Margra kílómetra bílaröð eftir árekstur á Vesturlandsvegi Halda framkvæmdastjóra Félagsbústaða þrátt fyrir alvarlegt vantraust Telja að maðurinn sé fundinn „Þetta er mjög þungt og erfitt“ „Ég vara mjög við því að menn beiti þessu úrræði“ „Verið að búa til óseðjandi kerfi þar sem bátum mun fjölga“ Eldur kviknaði í vörubíl á Reykjanesbraut Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi „Yndisleg kvöldstund í þessum þunga harmi okkar“ Leit hefst á ný eftir hádegi Klúðursleg rannsókn lögreglu leiddi til sýknu skipstjóra Reknir fyrir að vinna ekki nógu mikið Færa boðuð gagnmótmæli gegn rasisma vegna ofbeldisógnar Telja manninn hafa örmagnast við sjósundsæfingar Sjá meira