Kaldar kveðjur til bænda? Ólafur Stephensen skrifar 23. mars 2024 17:31 Ég sé að sá ágæti þingmaður, Ásmundur Friðriksson, víkur að greinarhöfundi nokkrum orðum á Facebook-síðu sinni. Ásmundur er í stjórnarmeirihlutanum í atvinnuveganefnd Alþingis, sem samdi hið nýja frumvarp um undanþágu kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum, sem undirritaður og Félag atvinnurekenda hafa eindregið gagnrýnt, en varð að lögum í vikunni. Ásmundur segir að í viðtali við Stöð 2 í gærkvöldi hafi greinarhöfundur „að venju sen[t] bændum þessa lands kaldar kveðjur.“ Förum nú aðeins yfir hvað var sagt um bændur í viðtalinu: Styrkir einokun stöðu bænda?„Þetta mun væntanlega þýða hækkanir á verði og ég skil ekki gleði forystu Bændasamtakanna yfir þessum nýju lögum því ég held að staða bænda gagnvart afurðarstöðunum muni enn veikjast og var hún ekki beysin fyrir.“ Þarna er ég m.a. að vísa í kannanir Samkeppniseftirlitsins meðal bænda, en þær sýna að um og yfir 90% hrossa- og sauðfjárbænda og 75% nautgripabænda telja samningsstöðu bænda almennt vera veika eða enga gagnvart afurðastöðvum. Hvernig afnám samkeppni og einokun í rekstri afurðastöðva á að styrkja stöðu bænda gagnvart þeim er ofvaxið mínum skilningi. Hér má bæta við að þegar mjólkuriðnaðurinn fékk undanþágu frá samkeppnislögum, lá fyrir að bændur væru eigendur afurðastöðvanna og hefðu á þeim einhverja stjórn. Því er ekki að heilsa í kjötiðnaðinum nema að takmörkuðu leyti. Annað sem undirritaður sagði um bændur var eftirfarandi: „Ætlunin með hinu upphaflega frumvarpi var að styrkja fyrirtæki í eigu og undir stjórn bænda, nú eru þau skilyrði farin út og það eru einfaldlega ýmis stórfyrirtæki, sum hver með alveg hreint myljandi hagnað, sem mega núna hafa með sér samráð og sameinast án eftirlits Samkeppniseftirlitsins. Að okkar mati er þetta stórslys sem hefði verið mjög auðvelt að forðast.“ Við Ásmundur höfum kannski mismunandi skilning á köldum kveðjum, en þessar voru alltént ekki til bænda, heldur fremur til þingmanna sem telja að það, sem er ólöglegt og jafnvel refsivert í öllum öðrum atvinnugreinum, sé bara í fínu lagi í landbúnaðinum. Samkeppnislögin hindra ekki hagræðingu Það er rétt að halda því til haga að Félag atvinnurekenda er aldeilis ekki ósammála því að rétt geti verið að hagræða í sláturiðnaðinum. En við höfum viljað að það gerðist innan ramma samkeppnislöggjafarinnar, eins og ég fór raunar yfir í viðtalinu við Stöð 2 en rúmaðist ekki í sjónvarpsfréttinni. 15. grein samkeppnislaga kveður á um að ákvæði um bann við samstilltum aðgerðum fyrirtækja eða samkeppnishindrunum gildi ekki ef samstarfið uppfylli tiltekin skilyrði, þar á meðal um að veita neytendum sanngjarna hlutdeild í ávinningi sem af samstarfinu hlýst og fyrirtækjunum sé ekki veitt færi á að koma í veg fyrir samkeppni að því er varðar verulegan hluta framleiðsluvaranna eða þjónustunnar sem um er að ræða. Sömuleiðis liggur fyrir nýlegur samruni afurðastöðva, þ.e. Kjarnafæðis og Norðlenska, sem Samkeppniseftirlitið heimilaði að uppfylltum skilyrðum m.a. til verndar hagsmunum bænda, neytenda og samkeppni. Samkeppnislöggjöfin gefur með öðrum orðum ágætt svigrúm til hagræðingar, samstarfs og sameiningar í kjötiðnaði, að því gefnu að áðurnefnd skilyrði séu uppfyllt. Það að menn telji þurfa að víkja henni til hliðar með undanþágum sem eiga sér ekki fordæmi í nágrannalöndunum bendir mjög eindregið til að þeir treysti sér ekki til að tryggja hag neytenda eða að samkeppni verði áfram við lýði. Atvinnurekendur og kýrnar Í umræðum á Alþingi í gær sagði Ásmundur Friðriksson: „Ég verð nú að segja það, virðulegur forseti, að þegar kýrnar í fjósinu hjá atvinnurekendum fara að baula þá held ég að við séum að gera eitthvað rétt í þinginu. Það er nú kannski bara óvirðing við kýrnar að vera að tala um þennan félagsskap í sömu andrá og þær.“ Gömlum kúasmala getur nú sárnað! Valdefling bænda Að lokum leyfir gamli kúasmalinn sér að birta texta úr umsögn Félags atvinnurekenda um drög að þingsályktunartilllögu, sem varð að gildandi landbúnaðarstefnu til 2040. Þar er afstaða félagsins til hlutverks bænda kjörnuð: „FA fagnar markmiðum stefnudraganna um að bændur búi yfir hæfni og getu til að mæta eftirspurn neytenda og að styrkja tengsl þeirra og traust gagnvart neytendum. FA telur þó að leggja ætti enn ríkari áherzlu á samstarf og sameiginlega hagsmuni bænda og verzlunar, en hvorug greinin getur án hinnar verið. Það er í sjálfu sér umhugsunarefni að stefnumótun í þessum málaflokki fari ekki fram í samtali á milli þessara greina. FA tekur undir að landbúnaðurinn eigi að vera „framsækinn og spennandi starfsvettvangur“ en finnst að gjarnan mætti leggja meiri áherzlu á það í stefnunni að bændur séu frumkvöðlar sem nýta sér krafta samkeppni á frjálsum markaði til að skapa sér og sínum góða lífsafkomu og framtíð. Í mótun landbúnaðarstefnu til framtíðar er lykilatriði að valdefla hinn íslenzka bónda sem sjálfstæðan atvinnurekanda og þátttakanda á markaði, sem vonandi er sem frjálsastur, til að skapa bændum sem ríkasta möguleika.“ Lagabreytingin, sem Ásmundur Friðriksson og félagar knúðu í gegnum Alþingi, er því miður ekki þáttur í valdeflingu íslenzkra bænda. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Samkeppnismál Landbúnaður Undanþága kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum Mest lesið Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Sjá meira
Ég sé að sá ágæti þingmaður, Ásmundur Friðriksson, víkur að greinarhöfundi nokkrum orðum á Facebook-síðu sinni. Ásmundur er í stjórnarmeirihlutanum í atvinnuveganefnd Alþingis, sem samdi hið nýja frumvarp um undanþágu kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum, sem undirritaður og Félag atvinnurekenda hafa eindregið gagnrýnt, en varð að lögum í vikunni. Ásmundur segir að í viðtali við Stöð 2 í gærkvöldi hafi greinarhöfundur „að venju sen[t] bændum þessa lands kaldar kveðjur.“ Förum nú aðeins yfir hvað var sagt um bændur í viðtalinu: Styrkir einokun stöðu bænda?„Þetta mun væntanlega þýða hækkanir á verði og ég skil ekki gleði forystu Bændasamtakanna yfir þessum nýju lögum því ég held að staða bænda gagnvart afurðarstöðunum muni enn veikjast og var hún ekki beysin fyrir.“ Þarna er ég m.a. að vísa í kannanir Samkeppniseftirlitsins meðal bænda, en þær sýna að um og yfir 90% hrossa- og sauðfjárbænda og 75% nautgripabænda telja samningsstöðu bænda almennt vera veika eða enga gagnvart afurðastöðvum. Hvernig afnám samkeppni og einokun í rekstri afurðastöðva á að styrkja stöðu bænda gagnvart þeim er ofvaxið mínum skilningi. Hér má bæta við að þegar mjólkuriðnaðurinn fékk undanþágu frá samkeppnislögum, lá fyrir að bændur væru eigendur afurðastöðvanna og hefðu á þeim einhverja stjórn. Því er ekki að heilsa í kjötiðnaðinum nema að takmörkuðu leyti. Annað sem undirritaður sagði um bændur var eftirfarandi: „Ætlunin með hinu upphaflega frumvarpi var að styrkja fyrirtæki í eigu og undir stjórn bænda, nú eru þau skilyrði farin út og það eru einfaldlega ýmis stórfyrirtæki, sum hver með alveg hreint myljandi hagnað, sem mega núna hafa með sér samráð og sameinast án eftirlits Samkeppniseftirlitsins. Að okkar mati er þetta stórslys sem hefði verið mjög auðvelt að forðast.“ Við Ásmundur höfum kannski mismunandi skilning á köldum kveðjum, en þessar voru alltént ekki til bænda, heldur fremur til þingmanna sem telja að það, sem er ólöglegt og jafnvel refsivert í öllum öðrum atvinnugreinum, sé bara í fínu lagi í landbúnaðinum. Samkeppnislögin hindra ekki hagræðingu Það er rétt að halda því til haga að Félag atvinnurekenda er aldeilis ekki ósammála því að rétt geti verið að hagræða í sláturiðnaðinum. En við höfum viljað að það gerðist innan ramma samkeppnislöggjafarinnar, eins og ég fór raunar yfir í viðtalinu við Stöð 2 en rúmaðist ekki í sjónvarpsfréttinni. 15. grein samkeppnislaga kveður á um að ákvæði um bann við samstilltum aðgerðum fyrirtækja eða samkeppnishindrunum gildi ekki ef samstarfið uppfylli tiltekin skilyrði, þar á meðal um að veita neytendum sanngjarna hlutdeild í ávinningi sem af samstarfinu hlýst og fyrirtækjunum sé ekki veitt færi á að koma í veg fyrir samkeppni að því er varðar verulegan hluta framleiðsluvaranna eða þjónustunnar sem um er að ræða. Sömuleiðis liggur fyrir nýlegur samruni afurðastöðva, þ.e. Kjarnafæðis og Norðlenska, sem Samkeppniseftirlitið heimilaði að uppfylltum skilyrðum m.a. til verndar hagsmunum bænda, neytenda og samkeppni. Samkeppnislöggjöfin gefur með öðrum orðum ágætt svigrúm til hagræðingar, samstarfs og sameiningar í kjötiðnaði, að því gefnu að áðurnefnd skilyrði séu uppfyllt. Það að menn telji þurfa að víkja henni til hliðar með undanþágum sem eiga sér ekki fordæmi í nágrannalöndunum bendir mjög eindregið til að þeir treysti sér ekki til að tryggja hag neytenda eða að samkeppni verði áfram við lýði. Atvinnurekendur og kýrnar Í umræðum á Alþingi í gær sagði Ásmundur Friðriksson: „Ég verð nú að segja það, virðulegur forseti, að þegar kýrnar í fjósinu hjá atvinnurekendum fara að baula þá held ég að við séum að gera eitthvað rétt í þinginu. Það er nú kannski bara óvirðing við kýrnar að vera að tala um þennan félagsskap í sömu andrá og þær.“ Gömlum kúasmala getur nú sárnað! Valdefling bænda Að lokum leyfir gamli kúasmalinn sér að birta texta úr umsögn Félags atvinnurekenda um drög að þingsályktunartilllögu, sem varð að gildandi landbúnaðarstefnu til 2040. Þar er afstaða félagsins til hlutverks bænda kjörnuð: „FA fagnar markmiðum stefnudraganna um að bændur búi yfir hæfni og getu til að mæta eftirspurn neytenda og að styrkja tengsl þeirra og traust gagnvart neytendum. FA telur þó að leggja ætti enn ríkari áherzlu á samstarf og sameiginlega hagsmuni bænda og verzlunar, en hvorug greinin getur án hinnar verið. Það er í sjálfu sér umhugsunarefni að stefnumótun í þessum málaflokki fari ekki fram í samtali á milli þessara greina. FA tekur undir að landbúnaðurinn eigi að vera „framsækinn og spennandi starfsvettvangur“ en finnst að gjarnan mætti leggja meiri áherzlu á það í stefnunni að bændur séu frumkvöðlar sem nýta sér krafta samkeppni á frjálsum markaði til að skapa sér og sínum góða lífsafkomu og framtíð. Í mótun landbúnaðarstefnu til framtíðar er lykilatriði að valdefla hinn íslenzka bónda sem sjálfstæðan atvinnurekanda og þátttakanda á markaði, sem vonandi er sem frjálsastur, til að skapa bændum sem ríkasta möguleika.“ Lagabreytingin, sem Ásmundur Friðriksson og félagar knúðu í gegnum Alþingi, er því miður ekki þáttur í valdeflingu íslenzkra bænda. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar