Draumurinn um hið fullkomna öryggisnet Signý Jóhannesdóttir skrifar 13. mars 2025 14:31 Nýlega brá ég mér á fund hjá nýjum forsætisráðherra Kristrúnu Frostadóttur sem heimsótti Borgnesinga í Alþýðuhúsinu. Hún hafði byrjað hringferð sína um landið fyrir þremur árum hér í Borgarnesi og fanst henni því við hæfi að byrja hringferð um landið líka hér í Borgarnesi. Það verður að teljast virðingarvert af verkstjóra í nýrri ríkisstjórn að mæta út í kjördæmin og eiga beint samtal við fólkið í landinu. Fundurinn var nokkuð fjölmennur og segja má að bændur og sveitarstjórar hafi tekið hann yfir. Ég fékk óvænt það hlutverk að halda utanum mælendaskrá og sleppti því að ræða mál sem mér eru hugleikin, en geri það hér með og viðra þessar vangaveltur við ráðherrann og alla sem áhuga hafa. Réttindi launafólks vegna greiðslu launa í veikinda – eða slysatilfellum eru bundin í lög og kjarasamninga. Lágmarksréttur í lögum no 19/79 og svo eru viðbótarréttindi umsamin í kjarasamningum. Þessi réttindi eru mismikil og fara í raun mest eftir því hver greiðir launin. Á almenna markaðnum er rétturinn oftast ekki lengri en 4 til 6 mánuðir eftir 5 til 10 ára starf hjá sama launagreiðanda(með aukinni starfsmannaveltu hjá fyrirtækjum þá verður svo langur réttur sífellt sjaldgæfari) en hjá hinu opinbera, ríki -sveitarfélögum og stofnunum sem reknar eru fyrir almannafé getur réttur orðið 360 dagar eftir 18 ára starf samanlagt hjá hinum ýmsu opinberu launagreiðendum. Við 360 daga réttinn geta svo bæst þriggja mánaða lausnarlaun, ef viðkomandi hverfur ekki aftur til starfa. Það er því himinn og haf á milli þeirra réttinda sem almennir launagreiðendur þurfa að standa skil á og svo þess sem ríki – og sveit þurfa að bera. Það er rétt að minna á að í upphafi 21. aldarinnar sömdu 28 verkalýðsfélög innan Starfsgreinasambandsins um að kaflinn um greiðslu launa í veikindum, úr opinberu samningunum kæmi yfir í okkar samninga með “tómat, sinnepi og steiktum”eins og sagt var. Önnur ASÍ félög fóru svo í þessa vegferð á næstu árum. Þessi ríkulegu réttindi til launa í veikindatilfellum er nú í 12. kafla flestra kjarasamninga við opinbera launagreiðendur. Ég hef oft velt því fyrir mér hvort þetta skref hafi verið skynsamlegt að stíga, ekki síst þegar umræðan um virka starfsendurhæfingu og snemmtæka íhlutun hefur orðið háværari. Áður en Virk starfsendurhæfingasjóðurinn varð til, fór fram mikil umræða um annarskonar fyrirkomulag. Stofnaður yrði “Áfallatryggingasjóður” sem tryggði allt launafólk með sama hætti vegna launataps í veikindum. Allir gætu t.d. átt rétt til launa hjá launagreiðanda í tvo mánuði, eftir það tæki svo áfallatryggingasjóðurinn við ef viðkomandi ætti við langvarandi veikinda að stríða. Ef launamaðurinn þyrfti síðan í langvarandi endurhæfingu þá væri honum tryggð allt að þriggja, jafnvel fimm ára réttur til framfærslu. Ef að heilsu til atvinnuþátttöku væri þá ekki náð til að hverfa á vinnumarkaðinn, færi fram örorkumat og viðkomandi færðist þá yfir í annraskonar framfærslu kerfi sem væri lífeyriskerfi. Áfallatryggingasjóðurinn væri á höndum Virk og heilbrigðiskerfisins, kostað af greiðslum frá atvinnulífinu bæði því almenna og opinbera, hluta af sjúkrasjóðum stéttarfélaganna, greiðslum frá almannatryggingum og jafnvel frá lífeyrissjóðakerfinu. Það er skemmst frá því að segja að hluti launafólks lagðist alfarið gegn þessum hugmyndum. Þar er litið á allt þetta tal um jöfnun réttinda sem árásir á þeirra réttindi. Undanfarna áratugi hefur aftur og aftur verið settur á fót umræðurhópur um endurskoðun 12. kafla í kjarasamningum við opinbera launagreiðendur. Sú vinna hefur engu skilað. Ég hef verið fulltrúi ASÍ í þessum hópum og þekki vel þennan gríðarlega mun sem er á almenna og opinbera umhverfinu. Ég er þeirrar skoðunar og það séu mikil mistök hjá félögum mínum í opinbera umhverfinu að takast ekki á við verkefnið með jákvæðu hugarfari, til að ná bættum réttindum fyrir alla. Þegar Virk starfsendurhæfingarsjóður varð til, var hann talaður niður af þeim hluta vinnumaraðarins sem kom úr umhverfi hins opinbera. Nú væri fróðlegt að sjá tölfræði frá Virk um hvaðan úr atvinnulífinu þeirra notendur koma. Það þarf að bæta margt fleira í réttindamálum launafólks, en réttinn til framfærslu í veikinda og slysatilfellum. Aftur og aftur hittum við sem störfum hjá stéttarfélögum fólk sem fellur milli skips og bryggju í kerfinu. Einstaklinga sem eiga takmörkuð réttindi, bæði hjá launagreiðendum og í stéttarfélögum, en lenda í langvarandi veikindum. Það er fátt ömurlegra en að þurfa að benda á félagsþjónustu sveitarfélags til framfærslu. Virkráðgjafar hafa sagt mér að þegar kjarasamningsbundnum greiðslum lýkur og við tekur endurhæfingarlífeyrir frá TR, geti það hamlað möguleikum til endurhæfingar að úrskurður TR er til þriggja mánaða í senn og tilhugsunin um hvað taki þá við er svo yfirþyrmandi og óttablandin að viðkomandi nær ekki þeirri hugarró og öryggi sem þarf til að einbeita sér að endurhæfingu. Ef okkur gæti borið gæfa til að koma á nefndum “Áfallatryggingasjóði” þá þyrftum við líka að þjálfa kerfisleiðsögumenn. Ég tel að það starf ætti að hafa skjól hjá heilsugæslunni. Leiðsögumaðurinn tæki þá á móti þeim sem væri að falla af greiðslum hjá launagreiðanda og leiðbeindi viðkomandi í samráði við lækna, Virk-ráðgjafa og aðra þá sem annast endurhæfingu til starfa. Þarna væri endurhæfingin kortlögð og farið yfir framfærsluhlutann, þannig að enginn þyrfti að óttast það að eiga ekki salt í grautinn, meðan á endurhæfingu stendur. Þar með hefði samfélagið hnýtt hið fullkomna öryggisnet. Maður má láta sig dreyma. Höfundur hefur verið í þjónustu við verkafólk í meira en 30 ár. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Signý Jóhannesdóttir Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun Skoðun Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Sjá meira
Nýlega brá ég mér á fund hjá nýjum forsætisráðherra Kristrúnu Frostadóttur sem heimsótti Borgnesinga í Alþýðuhúsinu. Hún hafði byrjað hringferð sína um landið fyrir þremur árum hér í Borgarnesi og fanst henni því við hæfi að byrja hringferð um landið líka hér í Borgarnesi. Það verður að teljast virðingarvert af verkstjóra í nýrri ríkisstjórn að mæta út í kjördæmin og eiga beint samtal við fólkið í landinu. Fundurinn var nokkuð fjölmennur og segja má að bændur og sveitarstjórar hafi tekið hann yfir. Ég fékk óvænt það hlutverk að halda utanum mælendaskrá og sleppti því að ræða mál sem mér eru hugleikin, en geri það hér með og viðra þessar vangaveltur við ráðherrann og alla sem áhuga hafa. Réttindi launafólks vegna greiðslu launa í veikinda – eða slysatilfellum eru bundin í lög og kjarasamninga. Lágmarksréttur í lögum no 19/79 og svo eru viðbótarréttindi umsamin í kjarasamningum. Þessi réttindi eru mismikil og fara í raun mest eftir því hver greiðir launin. Á almenna markaðnum er rétturinn oftast ekki lengri en 4 til 6 mánuðir eftir 5 til 10 ára starf hjá sama launagreiðanda(með aukinni starfsmannaveltu hjá fyrirtækjum þá verður svo langur réttur sífellt sjaldgæfari) en hjá hinu opinbera, ríki -sveitarfélögum og stofnunum sem reknar eru fyrir almannafé getur réttur orðið 360 dagar eftir 18 ára starf samanlagt hjá hinum ýmsu opinberu launagreiðendum. Við 360 daga réttinn geta svo bæst þriggja mánaða lausnarlaun, ef viðkomandi hverfur ekki aftur til starfa. Það er því himinn og haf á milli þeirra réttinda sem almennir launagreiðendur þurfa að standa skil á og svo þess sem ríki – og sveit þurfa að bera. Það er rétt að minna á að í upphafi 21. aldarinnar sömdu 28 verkalýðsfélög innan Starfsgreinasambandsins um að kaflinn um greiðslu launa í veikindum, úr opinberu samningunum kæmi yfir í okkar samninga með “tómat, sinnepi og steiktum”eins og sagt var. Önnur ASÍ félög fóru svo í þessa vegferð á næstu árum. Þessi ríkulegu réttindi til launa í veikindatilfellum er nú í 12. kafla flestra kjarasamninga við opinbera launagreiðendur. Ég hef oft velt því fyrir mér hvort þetta skref hafi verið skynsamlegt að stíga, ekki síst þegar umræðan um virka starfsendurhæfingu og snemmtæka íhlutun hefur orðið háværari. Áður en Virk starfsendurhæfingasjóðurinn varð til, fór fram mikil umræða um annarskonar fyrirkomulag. Stofnaður yrði “Áfallatryggingasjóður” sem tryggði allt launafólk með sama hætti vegna launataps í veikindum. Allir gætu t.d. átt rétt til launa hjá launagreiðanda í tvo mánuði, eftir það tæki svo áfallatryggingasjóðurinn við ef viðkomandi ætti við langvarandi veikinda að stríða. Ef launamaðurinn þyrfti síðan í langvarandi endurhæfingu þá væri honum tryggð allt að þriggja, jafnvel fimm ára réttur til framfærslu. Ef að heilsu til atvinnuþátttöku væri þá ekki náð til að hverfa á vinnumarkaðinn, færi fram örorkumat og viðkomandi færðist þá yfir í annraskonar framfærslu kerfi sem væri lífeyriskerfi. Áfallatryggingasjóðurinn væri á höndum Virk og heilbrigðiskerfisins, kostað af greiðslum frá atvinnulífinu bæði því almenna og opinbera, hluta af sjúkrasjóðum stéttarfélaganna, greiðslum frá almannatryggingum og jafnvel frá lífeyrissjóðakerfinu. Það er skemmst frá því að segja að hluti launafólks lagðist alfarið gegn þessum hugmyndum. Þar er litið á allt þetta tal um jöfnun réttinda sem árásir á þeirra réttindi. Undanfarna áratugi hefur aftur og aftur verið settur á fót umræðurhópur um endurskoðun 12. kafla í kjarasamningum við opinbera launagreiðendur. Sú vinna hefur engu skilað. Ég hef verið fulltrúi ASÍ í þessum hópum og þekki vel þennan gríðarlega mun sem er á almenna og opinbera umhverfinu. Ég er þeirrar skoðunar og það séu mikil mistök hjá félögum mínum í opinbera umhverfinu að takast ekki á við verkefnið með jákvæðu hugarfari, til að ná bættum réttindum fyrir alla. Þegar Virk starfsendurhæfingarsjóður varð til, var hann talaður niður af þeim hluta vinnumaraðarins sem kom úr umhverfi hins opinbera. Nú væri fróðlegt að sjá tölfræði frá Virk um hvaðan úr atvinnulífinu þeirra notendur koma. Það þarf að bæta margt fleira í réttindamálum launafólks, en réttinn til framfærslu í veikinda og slysatilfellum. Aftur og aftur hittum við sem störfum hjá stéttarfélögum fólk sem fellur milli skips og bryggju í kerfinu. Einstaklinga sem eiga takmörkuð réttindi, bæði hjá launagreiðendum og í stéttarfélögum, en lenda í langvarandi veikindum. Það er fátt ömurlegra en að þurfa að benda á félagsþjónustu sveitarfélags til framfærslu. Virkráðgjafar hafa sagt mér að þegar kjarasamningsbundnum greiðslum lýkur og við tekur endurhæfingarlífeyrir frá TR, geti það hamlað möguleikum til endurhæfingar að úrskurður TR er til þriggja mánaða í senn og tilhugsunin um hvað taki þá við er svo yfirþyrmandi og óttablandin að viðkomandi nær ekki þeirri hugarró og öryggi sem þarf til að einbeita sér að endurhæfingu. Ef okkur gæti borið gæfa til að koma á nefndum “Áfallatryggingasjóði” þá þyrftum við líka að þjálfa kerfisleiðsögumenn. Ég tel að það starf ætti að hafa skjól hjá heilsugæslunni. Leiðsögumaðurinn tæki þá á móti þeim sem væri að falla af greiðslum hjá launagreiðanda og leiðbeindi viðkomandi í samráði við lækna, Virk-ráðgjafa og aðra þá sem annast endurhæfingu til starfa. Þarna væri endurhæfingin kortlögð og farið yfir framfærsluhlutann, þannig að enginn þyrfti að óttast það að eiga ekki salt í grautinn, meðan á endurhæfingu stendur. Þar með hefði samfélagið hnýtt hið fullkomna öryggisnet. Maður má láta sig dreyma. Höfundur hefur verið í þjónustu við verkafólk í meira en 30 ár.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun